Τι είναι οι μαθησιακές δυσκολίες;
Οι Μαθησιακές Δυσκολίες, αποτελούν μια ανομοιογενή ομάδα διαταραχών (Παντελιάδου, 2011). Ο όρος «μαθησιακές δυσκολίες» είναι ένας όρος «ομπρέλα» και χρησιμοποιείται για να περιγράψει πολυποίκιλες δυσκολίες που συναντά ένα παιδί σχολικής ηλικίας στο γραπτό λόγο, συγκεκριμένα στους τομείς της ανάγνωσης, της γραφής, της ορθογραφίας και της αριθμητικής.
Οι μαθησιακές δυσκολίες εμφανίζονται κατά τις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου, όταν ένα παιδί δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις εκπαιδευτικές απαιτήσεις. Ωστόσο, από την προσχολική ακόμη ηλικία μπορούμε να παρατηρήσουμε κάποια στοιχεία που αποτελούν ενδείξεις ότι το παιδί μπορεί να παρουσιάσει αργότερα μαθησιακές δυσκολίες.
Αν αυτές εντοπιστούν εγκαίρως και αντιμετωπιστούν κατάλληλα, μπορούμε να προλάβουμε τη σχολική αποτυχία και τα αρνητικά συναισθήματα που συχνά τη συνοδεύουν. Όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία του παιδιού, τόσο πιο δύσκολη είναι η αντιμετώπιση των δυσκολιών του, τόσο στο μαθησιακό όσο και στον ψυχολογικό τομέα.
Γενικές και ειδικές μαθησιακές δυσκολίες
Η πρώτη κατηγορία αναφέρεται σε δυσκολίες περισσότερο γενικευμένες που αλληλοκαλύπτονται μεταξύ των μαθησιακών τομέων (ανάγνωση, κατανόηση, μαθηματικά, ορθογραφία, γραπτή έκφραση) αλλά και στο προφορικό επίπεδο, ενώ το παιδί εμφανίζεται ανώριμο στις δεξιότητες που αναμένονται για την ηλικία του.
Παιδιά που αναμένεται να εμφανίσουν γενικές μαθησιακές δυσκολίες είναι εκείνα που έχουν διαγνωσθεί με αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός, Asperger κ.α) ή κινητικές διαταραχές, με νοητική υστέρηση, με διαταραχή ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητα), έχουν συναισθηματικές διαταραχές ή είναι αλλόγλωσσα.
Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει ειδικές μαθησιακές δυσκολίες όπως η δυσλεξία, η δυσγραφία, η δυσορθογραφία και η δυσαριθμησία. Το κυριότερο διαγνωστικό κριτήριο για τις Ε.Μ.Δ. είναι η απόκλιση μεταξύ του νοητικού δυναμικού και της σχολικής επίδοσης.
Οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες δεν οφείλονται σε νοητική ανεπάρκεια, διαταραχές συναισθήματος, σχολικά κενά ή περιβαλλοντικές στερήσεις. Είναι εγγενείς, δηλαδή χαρακτηρίζουν ένα άτομο από τη γέννησή του μέχρι το τέλος της ζωής του και οφείλονται σε νευροεγκεφαλικές βλάβες, ενώ παρούσα είναι και η κληρονομική προδιάθεση.
Η διάγνωση των ειδικών μαθησιακών δυσκολιών γίνεται από την Τρίτη δημοτικού και μετά, έτσι ώστε να έχουν κατακτηθεί οι βασικοί τομείς ανάγνωσης και γραφής. Ενώ από την προσχολική ηλικία μπορεί να υπάρχουν σημαντικές «ενδείξεις» που μπορεί να θέσουν το παιδί σε επικινδυνότητα για εμφάνιση μεταγενέστερων Μαθησιακών Δυσκολιών. Στο χώρο της πρώιμης παρέμβασης δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στον αναπτυξιακό χαρακτήρα των μαθησιακών δυσκολιών. Αυτό σημαίνει πως η βασική διαταραχή υπάρχει από την προσχολική ηλικία και στη συνέχεια μετεξελίσσεται σε μαθησιακή διαταραχή ή δυσκολία.
Μύθοι και αλήθειες για τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες
1. Μύθος: Οι Μαθησιακές Δυσκολίες δεν αποτελούν ειδική εκπαιδευτική ανάγκη.
Ανασκευή: Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι πραγματικές και δεν αποτελούν δημιούργημα των επιστημόνων. Πρόσφατες έρευνες ανέδειξαν και νευρολογικής φύσης διαφορές στη λειτουργία του εγκεφάλου των ατόμων με Μαθησιακές Δυσκολίες
2. Μύθος: Οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες έχουν χαμηλή νοημοσύνη.
Ανασκευή: Εξ’ ορισμού οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες έχουν τουλάχιστον «φυσιολογική» νοημοσύνη. Κάποια από τα παιδιά αυτά έχουν υψηλή νοημοσύνη, ενώ άλλα βρίσκονται στο κατώτερο όριο του «φυσιολογικού».
3. Μύθος: Οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες δεν μπορούν να μάθουν.
Ανασκευή: Οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες όπως έχει δείξει η διδακτική πρακτική μπορούν όχι μόνο να μάθουν, αλλά και να προχωρήσουν σε ακαδημαϊκές σπουδές. Μόνο προαπαιτούμενο, είναι να εκπαιδευθούν με βάση τις ιδιαίτερες ανάγκες τους, ώστε να παρακάμψουν προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
4. Μύθος: Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι αποτέλεσμα ανεπαρκούς διδασκαλίας
Ανασκευή: Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι πρόβλημα που υπάρχει κατά τη γέννηση του ανθρώπου. Δεν μπορεί να δημιουργηθεί από την ακατάλληλη διδασκαλία. Είναι όμως δυνατό, η κατάλληλη προσαρμογή της διδασκαλίας να διευκολύνει τη μάθηση και να αξιοποιήσει τις δυνατότητες του μαθητή με Μαθησιακές Δυσκολίες.
5. Μύθος:Οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες είναι απλά τεμπέληδες.
Ανασκευή: Η εικόνα του μαθητή με Μαθησιακές Δυσκολίες που είναι ανενεργός και τεμπέλης δεν είναι ακριβής. Τα παιδιά αυτά χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσουν εργασίες. Επίσης, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν μια νέα αποτυχία, δεν εμπλέκονται εύκολα σε ακαδημαϊκά έργα.
6. Μύθος: Οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες αντιμετωπίζουν προβλήματα μόνο στα μαθήματα του σχολείου.
Ανασκευή:Τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα αναδεικνύουν την ύπαρξη σημαντικών κοινωνικο – συναισθηματικών προβλημάτων στους μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες που είτε προκαλούνται από την επαναλαμβανόμενη αποτυχία είτε από προβλήματα σε γνωστικές λειτουργίες
7. Μύθος: Οι Μαθησιακές Δυσκολίες ξεπερνιούνται με τον καιρό.
Ανασκευή: Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι δια βίου πρόβλημα. Εμφανίζονται με διαφορετικό τρόπο και ένταση σε κάθε ηλικία, όμως δεν εξαφανίζονται με το χρόνο.
8. Μύθος: Οι Μαθησιακές Δυσκολίες θεραπεύονται.
Ανασκευή: Οι Μαθησιακές Δυσκολίες αποτελούν διαρκή και μόνιμη συνθήκη. Υπάρχουν προγράμματα που διευκολύνουν και βελτιώνουν τη μάθηση αυτών των μαθητών. Παρ’ όλα αυτά οι διάφορες μέθοδοι θεραπείας που προτάθηκαν κατά καιρούς στερούνται ερευνητικής τεκμηρίωσης.
(Πηγή: Μπότσας, Γ. και Παντελιάδου, Σ. (2007). Ορισμός και Περιεχόμενο των Μαθησιακών Δυσκολιών, στο Σ. Παντελιάδου και Γ. Μπότσας (επιμ.)
Μαρία Μαμαλίκου, Σχολική Ψυχολόγος MSc – Παιδοψυχολόγος
