Υπάρχουν εκατοντάδες μελέτες που δείχνουν ότι ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς συμπεριφέρονται στα παιδιά τους – είτε πρόκειται για άτεγκτη πειθαρχία είτε για ενσυναισθητική κατανόηση, αδιαφορία ή ζεστασιά – έχει βαθιά και διαρκή επίδραση στη συναισθηματική ζωή του παιδιού.
Παρόλο που ορισμένες συναισθηματικές δεξιότητες «ακονίζονται» με τους φίλους όσο περνούν τα χρόνια, οι συναισθηματικά επαρκείς γονείς μπορούν να κάνουν πολλά για να βοηθήσουν τα παιδιά τους στα βασικά στοιχεία της συναισθηματικής νοημοσύνης: μπορούν να τους μάθουν πώς να αναγνωρίζουν, να χειρίζονται και να χαλιναγωγούν τα συναισθήματά τους, να ενσυναισθάνονται και να χειρίζονται τα συναισθήματα που προβάλλουν στις σχέσεις τους.
Στιγμές που χαρακτηρίζουν την επαφή μεταξύ παιδιού και γονιών, διαπλάθουν τις συναισθηματικές προσδοκίες του παιδιού ως προς τις ανθρώπινες σχέσεις, προσδοκίες που θα δώσουν το στίγμα της συμπεριφοράς του σε κάθε σφαίρα της ζωής του, είτε προς το καλό είτε προς το κακό. Συνήθειες που αποκτήθηκαν στην παιδική ηλικία παγιώνονται στο βασικό συναπτικό δίκτυο της νευρωνικής αρχιτεκτονικής και είναι πιο δύσκολο να αλλάξουν σε μεγαλύτερες ηλικίες. Oι εμπειρίες ενός παιδιού μπορούν με τα χρόνια να δημιουργήσουν συνδέσεις που διαρκούν στο ρυθμιστικό κύκλωμα του συγκινησιακού εγκεφάλου.
Οι βασικές εμπειρίες σχετίζονται με το πόσο αξιόπιστοι και θετικοί είναι οι γονείς προς το παιδί, με τις ευκαιρίες και την καθοδήγηση που του προσφέρουν έτσι ώστε να μάθει να χαλιναγωγεί την στενοχώρια του, να ελέγχει την παρόρμησή του και να εκδηλώνει ενσυναίσθηση. Με τον ίδιο τρόπο η παραμέληση ή η κακοποίηση, η έλλειψη εναρμόνισης από έναν υπεραπασχολημένο ή αδιάφορο γονέα ή η βίαιη συμπεριφορά μπορεί ν’ αφήσουν τα ίχνη τους στο συγκινησιακό κύκλωμα.
Τα παραμελημένα παιδιά συμπεριφέρονται χειρότερα απ’ όλα
Μια μελέτη πάνω σε παιδιά που υπήρξαν θύματα κακής μεταχείρισης αποκάλυψε ότι τα παραμελημένα παιδιά συμπεριφέρονταν χειρότερα απ’ όλα: ήταν τα πιο αγχωτικά, τα πιο απρόσεκτα, τα πιο απαθή, η δε έκδηλη συμπεριφορά τους χαρακτηριζόταν από μια αλληλοδιαδοχή αντιδράσεων επιθετικότητας και απομόνωσης. Τα παιδιά αυτά χρειάστηκε να επαναλάβουν την πρώτη δημοτικού σε ποσοστό 65%.
Βλέποντας πώς, ο ίδιος ο εγκέφαλος, διαπλάθεται από τη βιαιότητα – ή από την αγάπη – μπορούμε να καταλάβουμε γιατί η παιδική ηλικία αντιπροσωπεύει ένα ιδιαίτερο παράθυρο στον κόσμο της συναισθηματικής μάθησης. Η ετοιμότητα ενός παιδιού για το σχολείο εξαρτάται από την πιο ουσιώδη από τις γνώσεις, από το πώς μαθαίνουμε. Τα επτά συστατικά κλειδιά αυτής της κρίσιμης ικανότητας είναι η εμπιστοσύνη, η περιέργεια, η πρόθεση, ο αυτοέλεγχος, η αρμονικότητα, η ικανότητα επικοινωνίας και η συνεργασιμότητα.
Μετεκπαιδεύοντας το συγκινησιακό εγκέφαλο, μπορούν να επέλθουν εγκεφαλικές μεταβολές και το συγκινησιακό κύκλωμα μπορεί να μπει στη διαδικασία της επαναμάθησης. Το θεατρικό παιχνίδι και η τέχνη είναι από τους τρόπους που μπορούμε να εισχωρήσουμε στην ακινητοποιημένη εικόνα που μοιάζει να έχει παγώσει μέσα στην αμυγδαλή, οι οποίοι είναι από μόνοι τους διάμεσοι του ασυνειδήτου. Τα συναισθηματικά μαθήματα της παιδικής ηλικίας μπορούν να έχουν μια βαθιά επίδραση στην ψυχοσύνθεση είτε διευρύνοντας είτε αποσιωπώντας μια έμφυτη προδιάθεση.
Τι είναι η συναισθηματική αγραμματοσύνη
Οι εκπαιδευτικοί, που για πολύ καιρό ένιωθαν δυσαρεστημένοι από τις απογοητευτικές επιδόσεις των παιδιών στην αριθμητική και την ανάγνωση, συνειδητοποιούν σήμερα την ύπαρξη μιας διαφορετικής και περισσότερο ανησυχητικής μειονεξίας: της συναισθηματικής αγραμματοσύνης.
Η αδυνατότητα επικοινωνίας και η κακή συναισθηματική κατάσταση οδηγούν τις μετρήσεις και τις αξιολογήσεις των παιδιών σε ολοένα και χειρότερα συμπεράσματα. Τα παιδιά, κατά μέσο όρο, τα πήγαιναν χειρότερα με τους εξής πολύ συγκεκριμένους τρόπους:
Διαβάστε τη συνέχεια στην επόμενη σελίδα
