Έθεσα ένα ερώτημα στον εαυτό μου πριν λίγο καιρό. Πόσο διαφορετική θα ήταν η κοινωνία μας εάν, από το σχολείο ακόμα, διδασκόμασταν την ελληνική νοηματική γλώσσα;
Αν αυτό είχε ξεκινήσει 30 χρόνια πριν, όταν ήμουν στο δημοτικό σχολείο, ίσως και να μην ήταν απαραίτητο να γράφω άρθρα περί της αποδοχής της αναπηρίας και της διαφορετικότητας. Μπορεί να αρθρογραφούσα για το πόσο καλύτερη είναι η χώρα μας εν συγκρίσει με άλλες.
Η κατάσταση όμως είναι αυτή που είναι στο παρόν.
Μπορεί να αλλάξει και τι έχει να μας προσφέρει μια τέτοια ριζική αλλαγή; Ένιωθα ότι είχα ήδη τις απαντήσεις. Όμως αναζήτησα τους ειδικούς της Hands Up για να μου δώσουν τις δικές τους εμπεριστατωμένες απαντήσεις. Η Νεφέλη Ράντου είναι επιστημονική συνεργάτης της HandsUp, Διδάκτωρ Ειδικής Αγωγής και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, απόφοιτος του Παντείου Πανεπιστημίου.
Πιστεύετε ότι η ελληνική νοηματική γλώσσα (ΕΝΓ) θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία;
Θεωρώ ότι η νοηματική γλώσσα θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία καθώς ωφελούνται εξίσου και οι κωφοί/βαρήκοοι μαθητές αλλά και οι μαθητές χωρίς αναπηρία. Όπως οι μαθητές επιλέγουν να μάθουν μία ξένη γλώσσα στο σχολείο, με αντίστοιχο τρόπο θα μπορούσε και η νοηματική να αποτελεί μέρος του σχολικού προγράμματος, ως μάθημα επιλογής ή σε υποχρεωτική βάση.
Αν οι ακούοντες μαθητές διδάσκονται την ελληνική νοηματική γλώσσα πώς ωφελούνται οι κωφοί μαθητές;
Αν η ΕΝΓ αποτελεί σχολικό μάθημα οι κωφοί μαθητές θα νιώθουν ισότιμα μέλη της κοινωνίας καθώς θα χρησιμοποιούν μία γλώσσα η οποία χρήζει σεβασμού και αποδοχής. Δε θα περιθωριοποιούνται ως γλωσσική μειονότητα αλλά αντίθετα θα νιώθουν ότι χτίζονται γέφυρες επικοινωνίας και γόνιμης αλληλεπίδρασης. Ικανοποιώντας την ανάγκη του «ανήκειν», δε θα βιώνουν αρνητικά συναισθήματα και δε θα είναι αποκλεισμένοι από το κοινωνικό γίγνεσθαι.
Ακόμα, η αλληλεπίδραση των κωφών/βαρήκοων μαθητών με ακούοντες ομηλίκους τους θα τους βοηθήσει και στην εκμάθηση της ομιλούμενης γλώσσας. Οι κωφοί πρέπει να γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα καθώς ζουν σε μία κοινωνία ακουόντων όπου οι συναλλαγές γίνονται κυρίως μέσω της γλώσσας της πλειονότητας. Στην εκμάθηση νοηματικής αλλά και ομιλούμενης ελληνικής γλώσσας βασίζεται, άλλωστε, το ενδεδειγμένο μοντέλο δίγλωσσης εκπαίδευσης, το οποίο έχει νομικά κατοχυρωθεί και στην Ελλάδα από το 2008 (Ν.3699/2008).
Ποιο θα είναι το όφελος για τους ακούοντες μαθητές;
Τα ακούοντα παιδιά, καταρχάς, μαθαίνουν μία νέα γλώσσα και αποκτούν δεξιότητες επικοινωνίας και σε πληθυσμούς κωφών/βαρήκοων. Ακόμα, μαθαίνοντας νοηματική, αναπτύσσονται σε νοητικό και σε συναισθηματικό επίπεδο και ενστερνίζονται μία κουλτούρα ενσωμάτωσης. Είναι γεγονός ότι η χώρα μας υπολείπεται ως προς την ανάπτυξη της σχετικής κουλτούρας.
Τα άτομα με αναπηρία, κατά κανόνα, ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας ενώ σπάνια υπάρχει μέριμνα για την κάλυψη των αναγκών τους. Χαρακτηριστικό είναι ότι η ενημέρωση ως προς τις ιδιαιτερότητες τους είναι εξαιρετικά σπάνια και γίνεται με αφορμή κάποια παγκόσμια ημέρα ή κάποιο συμβάν. Θεωρώ, λοιπόν, εξέχουσα ευκαιρία την εισαγωγή της νοηματική γλώσσας στα σχολεία στην κατεύθυνση της άρσης του κοινωνικού αποκλεισμού.
Θεωρείτε ότι μια τέτοια κίνηση μπορεί να βοηθήσει στην άρση του κοινωνικού αποκλεισμού και την καταπολέμηση των διακρίσεων;
Φυσικά. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η διαφορετικότητα είναι μέρος της κοινωνίας στην οποία ζούμε. Όπως υπάρχουν άνθρωποι ψηλοί και κοντοί, με καφέ ή με πράσινα μάτια, με φακίδες ή όχι, υπάρχουν και άνθρωποι με αισθητηριακές ή κινητικές αναπηρίες, άνθρωποι που μειονεκτούν νοητικά ή παρουσιάζουν αναπτυξιακές ή άλλες διαταραχές.
Ως επαγγελματίας του χώρου, ακούω πολύ συχνά από ανθρώπους εκτός του χώρου να λένε ότι δε γνωρίζουν τι σημαίνει αναπηρία και ως εκ τούτου μπορεί να είναι αμήχανοι ως προς την αντιμετώπισή της. Δυσκολεύονται ακόμα και στις λέξεις που θα βρουν για να εκφραστούν για την αναπηρία. Η σωστή ενημέρωση και η υιοθέτηση μίας κουλτούρας αποδοχής της διαφορετικότητας αποτελεί ουσιαστικό βήμα για την άρση αδέξιων χειρισμών και τελικά την καταπολέμηση των διακρίσεων.
Αν θεωρητικά ξεκινούσε από τη φετινή σχολική χρονιά να διδάσκεται η ΕΝΓ, πόσο διαφορετικό θα ήταν το επίπεδο επικοινωνίας και συμπεριφοράς μεταξύ των συμπολιτών μας και των κωφών, σε 20 χρόνια;
Πιστεύω ότι θα υπήρχαν μεγάλες διαφορές. Αναφορικά με την επικοινωνία, σταδιακά θα γεφυρωνόταν το γλωσσικό χάσμα μεταξύ κωφών και ακουόντων καθώς και οι δύο πληθυσμιακές ομάδες θα εξοικειώνονταν και με τις δύο γλώσσες, νοηματική και ελληνικά. Ως προς τη συμπεριφορά, ως απότοκο της γλωσσικής αλληλεπίδρασης, οι δύο ομάδες θα είχαν επαφές σε επίπεδο καθημερινότητας, και όχι συγκυριακά ή ποτέ – όπως συμβαίνει σήμερα.
Οι ακούοντες θα γνώριζαν πώς να επικοινωνήσουν με τους κωφούς αλλά και οι κωφοί θα μπορούσαν να συμμετέχουν σε δρώμενα και να μοιραστούν πολλές εμπειρίες με τους κωφούς. Η αποδοχή των μεν από τους δε (ως «μεν» και ως «δε» θεωρούνται και κωφοί και οι ακούοντες) θα αποτελούσε αυτονόητη διαδικασία.
Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα στο newsitamea.gr
Βογιατζής Ηλίας
