Είναι μερικές μέρες που νιώθω ότι δεν μπορώ να κάνω τίποτα σωστά ως γονιός. Το μωρό θα κοιμάται μόνο με μένα, ο δίχρονος γιος μου θα βιώνει ένα ακόμα tantrum κάθε 5 λεπτά και ό,τι και να λέω στην 8χρονη κόρη μου μοιάζει να μην πιάνει τόπο.
Ξέρω ότι η “αυπνία” του μωρού δεν θα κρατήσει για πάντα και πως τα tantrums είναι μια φάση. Όμως η αποσύνδεση που νιώθω συχνά με την 8χρονη κόρη μου είναι ένα νέο κεφάλαιο για μένα, μια νέα άγνωστη γη που πρέπει να κατακτήσω.
Ύστερα από έναν ακόμα καυγά μαζί της, το μόνο που θέλω, είναι να κλειστώ στο δωμάτιό μου με ένα κουβά Νουτέλα μέχρι να περάσει η μπόρα. Δεν έχω φτάσει ακόμα σε αυτό το σημείο και αυτό που έκανα μέχρι τώρα είναι να επαναλαμβάνω στον εαυτό μου πως η μικρή χρειάζεται χώρο και να μην συνεχίζω οποιαδήποτε συζήτηση ή καυγά. Όμως και αυτή η τακτική φέρνει το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που ελπίζω κάθε φορά και η “αποσύνδεση” νιώθω ότι γίνεται χειρότερη.
Όλο αυτόν τον καιρό ήμουν σίγουρη ότι υπήρχε καλύτερος τρόπος να χειριστώ αυτές τις δύσκολες στιγμές και να τελικά τι ανακάλυψα.
Ένα νησί που δεν έχεις επισκεφτεί
Όταν βρεθείτε σε αυτή την κατάσταση, μπορεί να νιώσετε λες και το παιδί σας βρίσκεται σε ένα νησί με έναν σκοτεινό και απειλητικό ωκεανό ανάμεσά σας που σας χωρίζει. Θα κάνατε ένα βήμα προς το νησί; Προσωπικά δεν θα ήθελα, προτιμώ να κρατήσω τα πόδια μου σε ασφαλή γη.
Ωστόσο δεν είμαι μόνο εγώ που νιώθω ότι βρίσκομαι σε αυτό το νησί, αλλά και το παιδί μου. Με κάθε σχόλιο, εντολή, ή επίκρισή μου, το πιθανότερο είναι πως το παιδί νιώθει πως η παλίρροια ανεβαίνει και πως σε λίγο δεν θα υπάρχει ούτε μια τόση δα γωνίτσα για να προφυλαχτεί.
Τη στιγμή που το παιδί προσπαθεί να “σωθεί” εμείς το διώχνουμε μακριά, σιωπούμε ή εγκαταλείπουμε το δωμάτιο. Εννοείται ότι αυτό πρέπει να κάνουμε, ειδικά όταν το παιδί μας έχει φερθεί παράλογα και με αγένεια. Δεν γίνεται να το αφήσουμε να φέρεται έτσι.
Όμως υπάρχει κάτι που δεν βλέπουμε: Το παιδί μας στέκεται στη μέση αυτού του αφιλόξενου νησιού, νιώθοντας πιο μόνο από ποτέ. Οι ορμόνες του στρες κατακλύζουν το μυαλό του και δεν μπορεί να σκεφτεί σωστά. Δεν μπορεί να καταλάβει ότι με τη συμπεριφορά του μας διώχνει μακριά. Όταν οι περισσότεροι ενήλικες δεν μπορούμε να αντιληφθούμε αυτές τις εσωτερικές διεργασίες και να συλλάβουμε όλη την εικόνα ούτε στους δικούς μας καυγάδες, εννοώ στους καυγάδες μεταξύ ενηλίκων, έχουμε την απαίτηση να το κάνει ένα παιδί;
Τι χρειάζονται τα παιδιά μας από μας
Χρειάζονται να χτίσουμε μια γέφυρα. Χρειάζονται να αποδεχόμαστε τα συναισθήματά τους ακόμα και αν δεν συμφωνούμε με αυτά. Χρειάζονται να τα βοηθήσουμε να καταλαγιάσουν τις ορμόνες του στρες που έχουν πλημμυρίσει το σώμα τους, γιατί αν δεν συμβεί αυτό, είναι ανίκανα να ξεπεράσουν την κατάσταση και να προχωρήσουν παρακάτω.
Και αυτή είναι η πιο άβολη αλήθεια που αφορά αυτές τις δύσκολες στιγμές: Το πιθανότερο είναι πως ως γονείς νιώθουμε ότι εκείνη την ώρα δεν μπορούμε να πούμε ή να κάνουμε τίποτα σωστό – αλλά και το παιδί μας νιώθει ακριβώς το ίδιο.
Και εκείνες τις στιγμές το παιδί δεν χρειάζεται τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από ενσυναίσθηση.
Αλλά εδώ είναι και το πρόβλημα
Σε αυτές τις έντονες στιγμές ως γονιός έχεις να αντιμετωπίσεις και τις δικές σου ορμόνες του στρες που έχουν χτυπήσει ταβάνι. Και αν και ξέρεις πολύ καλά ότι πρέπει να κάνεις κάτι για να πλησιάσεις το παιδί, είσαι πολύ θυμωμένος, αναστατωμένος και γενικώς εκτός εαυτού για να το κάνεις. Τα αρνητικά συναισθήματά σου έχουν δημιουργήσει ένα σύννεφο στο μυαλό σου και το με τελευταίο που θες και μπορείς να ασχοληθείς εκείνη τη στιγμή είναι να χτίζεις γέφυρες.
Στην δική μου περίπτωση πολλές φορές αρνήθηκα ακόμα και στον ίδιο μου τον εαυτό ότι είμαι θυμωμένη και αναστατωμένη, προσπάθησα να με πείσω ότι είμαι ήρεμη, ότι “το ‘χω”, αλλά αυτό ποτέ δεν δούλεψε. Ποιος μπορεί άλλωστε να κοροιδέψει τον ίδιο του τον εαυτό;
Γι’ αυτούς τους λόγους έφτιαξα την λίστα που ακολουθεί. Κυρίως την έφτιαξα για τον εαυτό μου, για να την συμβουλεύομαι όταν τα πράγματα γίονται σκούρα. Αλλά μετά σκέφτηκα “γιατί να μην την μοιραστώ και με άλλους γονείς;”.
Πριν ξεκινήσετε να τη διαβάζετε θα ήθελα να πω ότι δεν είμαι νευρολόγος, ούτε ψυχολόγος. Είμαι μια μητέρα τριών παιδιών που έχει διαβάσει πάρα πολλά βιβλία ψυχολογίας και νευροεπιστήμης και έχει μιλήσει με ειδικούς. Από τη γνώση που έχω συγκεντρώσει δημιούργησα μια λίστα που σε μένα δουλεύει και γι’ αυτό σας προτείνω να την δοκιμάσετε χωρίς να διατείνομαι ότι πρόκειται για το ιερό δισκοπότηρο της γνώσης.
Τι να πείτε στο παιδί σας μετά από καυγά, όταν νιώθετε ότι δεν μπορείτε να πείτε τίποτα σωστό.
1. Πες μου πώς νιώθεις
Βάζοντας το παιδί σας στη διαδικασία να περιγράψει τα συναισθήματά του, – ακόμα και αν σας τα περιγράψει με μία ή δυο λέξεις – αποδυναμώνετε το συναίσθημα και ενεργοποιείτε τον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου. Κι αυτό είναι πολύ καλό γιατί είναι ο προμετωπικός φλοιός που ενεργεί ως “ενήλικας” και σας εμποδίζει να παίζετε βιντεοπαιχνίδια όλη την ημέρα ή να αντιδράτε σαν τριών ετών σε κάθε μικρή απογοήτευση.
2. Θέλω να καταλάβω τι νιώθεις
Επιμένετε στην ερώτηση ήρεμα για να βοηθήσετε το παιδί να βρει τις λέξεις να περιγράψει όσα νιώθει. Παράλληλα, με αυτή τη φράση δηλώνετε ότι το συναισθάνεστε. Η ενσυναίσθηση θα χτίσει τη γέφυρα για να ξεκολλήσετε από το νησί που λέγαμε παραπάνω και να περάσετε απέναντι. Σε αυτή τη φράση και την προηγούμενη φροντίστε να κοιτάτε το παιδί σας στα μάτια και ακούστε το πολύ προσεκτικά.
3. Σε αγαπώ και όταν είσαι θυμωμένος/η
Είμαι βέβαιη ότι δεν είναι η πρώτη φορά που ακούτε αυτή τη φράση. Τα παιδιά χρειάζονται αγάπη άνευ όρων από τους γονείς τους για να μπορέσουν να ανθίσουν ψυχολογικά και σωματικά. Αυτή η φράση δείχνει στο παιδί πως ακόμα και όταν δεν τα πηγαίνετε καλά, η αγάπη είναι παρούσα.
4. Είναι ανθρώπινο και φυσιολογικό να νιώθεις θυμωμένος/η
Τόσο τα αρνητικά όσο και τα θετικά συναισθήματα είναι φυσιολογικά. Όταν τα αναγνωρίζετε και όταν εξηγείτε στο παιδί σας ότι έχει το δικαίωμα να νιώθει χάλια, θυμωμένο, εξαγριωμένο, απογοητευμένο, του αποδεικνύετε ότι το αγαπάτε ακόμα και όταν έχει βγάλει προς τα έξω τον χειρότερό του εαυτό.
5. Να σου κάνω μια αγκαλιά;
Σε τέτοιες στιγμές, ένα τμήμα του εγκεφάλου του παιδιού σας, η αμυγδαλή, παίρνει τον έλεγχο. Και γιατί αναφέρομαι σ’ αυτή την επιστημονική λεπτομέρεια; Γιατί όταν βιώνουμε ένα αρνητικό συναίσθημα, η αμυγδαλή ενεργοποιείται σαν ένας υπερευαίσθητος συναγερμός αυτοκινήτου. Τότε ο εγκέφαλος σιγάζει τη λογική και μεταφράζει και το παραμικρό σαν απειλή. Γι’ αυτό, όταν το παιδί σας είναι ταραγμένο, το να του μιλήσετε με επιχειρήματα δεν έχει κανένα αποτέλεσμα. Τα καλά νέα είναι ότι κάνοντας στο παιδί σας μια αγκαλιά ενεργοποιούνται τα «χημικά της χαράς», η ωκυτοκίνη και η σεροτονίνη. Η ωκυτοκίνη, μάλιστα, μειώνει τη δράση της αμυγδαλής. Φροντίστε μόνο να είναι μια «χορταστική» αγκαλιά, γιατί χρειάζονται κάποια δευτερόλεπτα για να ενεργοποιηθεί η μαγική της επίδραση.
6. Ας πάρουμε μια βαθιά ανάσα…
Οι αγκαλιές αποφορτίζουν και χαμηλώνουν τους καρδιακούς παλμούς. Και το παιδί είναι κάτι που χρειάζεται αυτές τις στιγμές.
7. Πώς μπορώ να βοηθήσω;
Κάνοντας αυτή την ερώτηση βοηθάτε το παιδί να αναζητήσει λύσεις αντί να επικεντωθεί στα αρνητικά του συναισθήματα. Ακόμα κι αν δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτα εκείνη τη στιγμή, το γεγονός ότι του προσφέρουμε βοήθεια και του δίνουμε την πιθανότητα λύσης δείχνει ότι πραγματικά νοιαζόμαστε γι’ αυτό και το ηρεμεί, αλλά και ότι για όλα τα προβλήματα υπάρχουν λύσεις, αρκεί να έχουμε τη διάθεση να τις βρούμε.
8. Το πάμε από την αρχή;
Αυτή η ερώτηση λειτουργεί σαν κουμπί επανακκίνησης. Όπως όταν κλείνουμε και ξανανοίγουμε τον υπολογιστή μας για να ξεκολλήσει και να δουλέψει όπως πριν.
9. Συγγνώμη που…
Πάνω απ’ όλα είστε άνθρωπος. Δείξτε στο παιδί σας ότι ένας πραγματικός ενήλικας αναγνωρίζει τα λάθη του και το παιδί σας θα μάθει να το κάνει επίσης. Ίσως δεν αναγνωρίσατε από την αρχή τα αισθήματα του παιδιού σας. Ή ίσως χρησιμοποιήσατε έναν επικριτικό τόνο μαζί του όταν ήσασταν πραγματικά αναστατωμένος για κάτι που συνέβη στη δουλειά ή επειδή μόλις είχατε ξεχάσει κάποιους απλήρωτους λογαριασμούς, ή επειδή έχετε να κοιμηθείτε σαν άνθρωπος τρία χρόνια.
Για την ιστορία, αποτελεσματική συγγνώμη δεν είναι το: “Λυπάμαι που έχασα την ψυχραιμία μου, αλλά θα έπρεπε κι εσύ να φέρεσαι καλύτερα”. Έρευνες δείχνουν πως μια ειλικρινή συγνώμη βοηθά στην αποκατάσταση μιας σχέσης, αρκεί να μην υπάρχουν “αλλά”.
10. Την επόμενη φορά θα…
Για παράδειγμα μπορείτε να πείτε “Λυπάμαι που έχασα την ψυχραιμία μου, την επόμενη φορά θα προσπαθήσω περισσότερο να παραμείνω ήρεμος”. Μια υπόσχεση για αλλαγή, είναι ένα σημαντικό κομμάτι μιας “συγγνώμης”.
Απόδοση Έλενα Θάνου
