Το σύνδρομο του δεύτερου φτυσμένου παιδιού

Είστε το δεύτερο ή το πρώτο παιδί της οικογένειας; Αν είστε το δεύτερο θα σας πω εγώ πώς βίωσα τι σημαίνει «δεύτερο». Σε όλα, έρχεστε «δεύτερο».

Το πρωτότοκο παιδί, είναι κάτι καινούργιο, πρωτόγνωρο, μια ξεχωριστή εμπειρία για τους γονείς. Ήρθε όταν οι γονείς αποφάσισαν να μεγαλώσουν την οικογένεια. Να εκπληρώσουν το όνειρό τους και να κάνουν παιδί. Σαφώς η χαρά μεγάλη. Η αγάπη απεριόριστη. Το δόσιμο ανεξέλεγκτο. Και γιατί όχι. Το πρώτο παιδί της οικογένειας έχει πλεονέκτημα. Γονείς, παππούδες γιαγιάδες πέφτουν με τα μούτρα στην ανατροφή του, βρίσκονται εκεί για να εκπληρώνουν κάθε του επιθυμία. Το παιδί μεγαλώνει λίγο, είναι η χαρά της ζωής. Έρχεται όμως και το δεύτερο. «Να έχει παρέα» λένε να μην είναι μόνο του στη ζωή. Τι γίνεται όμως με το δεύτερο παιδί;

Δυο παιδιά μεγαλώνουν στην ίδια οικογένεια, από τους ίδιους γονείς, στο ίδιο κοινωνικό περιβάλλον. Πολλές φορές όμως τα δεύτερα παιδιά νιώθουν ότι έρχονται δεύτερα σε όλα. «Δεν βλέπεις η/ο αδελφός/η σου που είναι άριστη μαθήτρια;». «Η/ο αδελφός/η σου μας ακούει, εσύ πάντα βγάζεις γλώσσα». Η σύγκριση μοιραία. Το πρότυπο, που είναι το πρώτο παιδί, τα κάνει σχεδόν όλα τέλεια, και ας μην είναι όλα τέλεια. Στα μάτια των γονιών του υπάρχει η συνεχής επιβράβευση και αυτό είναι το ατού, το οποίο το πρώτο παιδί εκμεταλλεύεται έναντι του δεύτερου. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των παιδιών μεγαλώνει. «Εγώ είμαι ο/η μεγαλύτερος/η και θα με ακούς».

Το πρώτο παιδί βιώνει τον ερχομό του δεύτερου ως απειλή που μπορεί να το γεμίσει ζήλια, θυμό αλλά και πολλές ενοχές για τα συναισθήματά του που δεν μπορεί να διαχειριστεί. «Ποιο είναι αυτό το τόσο κατά τα άλλα χαριτωμένο πλασματάκι που ήρθε στο σπίτι μας και προσπαθεί να με εκθρονίσει;». Βάζει τα δυνατά του για να ξεχωρίσει και να διατηρήσει την υπεροχή εις βάρος του δεύτερου. Λόγω ηλικίας δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι κάνει κακό στον/ην αδελφό/η και οι γονείς αφήνουν το έργο να εκτυλίσσεται μπροστά τους χωρίς να επεμβαίνουν και να συμβουλεύουν το αρχηγόπουλο.

Το δεύτερο παιδί καταπιέζεται, χαμηλώνει τόνους, σπανίως εκφράζει παράπονο προς τους γονείς του, δεν επαναστατεί. Το ήσυχο δεύτερο παιδί παίρνει τον τίτλο του «καλού» παιδιού. Επειδή ακριβώς δεν αντιμιλά, δεν λέει την γνώμη του, δεν κάνει φασαρίες, άρα δεν προβληματίζει τους γονείς του. Είναι μια easy going κατάσταση. «Ναι» σε όλα. Νιώθει όμως παραγκωνισμένο. Το μεγάλο παιδί, είναι ο/η επαναστάτης. Αυτό που έχει όνειρα και υψηλούς στόχους και οι γονείς πρέπει να βοηθήσουν πάση θυσίας να εκπληρωθούν.

Η λεγόμενη «αδυναμία» που δείχνουν οι γονείς στο πρώτο παιδί, αποδυναμώνει το δεύτερο, κυρίως συναισθηματικά. Το δεύτερο παιδί βολεύεται με τα ρούχα του μεγαλύτερου, την παλιά σχολική τσάντα, το ποδήλατο που δεν χρησιμοποιεί το πρώτο παιδί επειδή ψήλωσε. Το αρχηγόπουλο, στην εφηβεία, αν είναι του ιδίου φύλλου με το δεύτερο παιδί, εισβάλει στην ντουλάπα κα «δανείζεται» ρούχα με το έτσι θέλω. Μπορεί να πάρει και την δεύτερη σοκολάτα από το ψυγείο να την φάει και απλά όταν γίνει η παρατήρηση από τους γονείς, να απαντήσει φυσιολογικά «ας προλάβαινε».

Τα αδέλφια μεγαλώνουν. Το μεγαλύτερο παιδί έχοντας διασφαλίσει πια την αδυναμία των γονέων, εξακολουθεί να την εκμεταλλεύεται. Ζει στο δικό του σπίτι με τη δική του οικογένεια. Θα σκεφτεί πολύ να κάνει δύο παιδιά διότι η εμπειρία έδειξε ότι ο θρόνος είναι μονοθέσιος. Οι γονείς, αρκετά ηλικιωμένοι πια, αποζητούν την παρουσία του πρώτου παιδιού. Αυτό τους επισκέπτεται συνήθως αραιά και που, έτσι κι αλλιώς δεν θα το παρεξηγήσουν, του έχουν αδυναμία. «Τι να κάνει και αυτό τρέχει όλη μέρα, κουράζεται» λένε ως δικαιολογία για να ανακουφιστούν οι ίδιοι.

Το δεύτερο φτυσμένο παιδί, με την καλή έννοια, που έχει και το τίτλο του καλού παιδιού, συνήθως επικοινωνεί καθημερινά μαζί τους, τους επισκέπτεται, είναι τρυφερό προς αυτούς, τους αγαπάει και τους συγχωρεί. Η σχέση με τον/ην αδελφό/η είναι ισορροπημένη χωρίς πολλά κολλητιλίκια. Όλοι στην στενή οικογένεια ξέρουν αλλά συνεχίζουν να επιμένουν. «Τον/ην αδελφό/η σου δεν τον/ην πήρες τηλέφωνο να δεις τι κάνει;» ρωτούν. «εσύ είσαι ο/η μικρότερος/η και πρέπει να πάρεις».

Και δυστυχώς όπως αυτές οι συμπεριφορές γεννιούνται από κούνια δεν αλλάζουν. Απλά μεγαλώνοντας τα παιδιά, ως ενήλικοι πια, βιώνουν με διαφορετικό τρόπο τις «αδυναμίες» των γονέων τους, τις σβήνουν και τις γκριζάρουν. Τα αποτυπώματα όμως μένουν.