Μπορεί το κλάμα να βλάψει;
Αν το παιδί χωρίζεται από τη μητέρα του, αφήνεται να κλαίει μόνο του, συστηματικά και χωρίς φροντίδα (σύμφωνα με τις δικές του ανάγκες, όχι σύμφωνα με στατιστικές ή μελέτες…) ίσως υπονομεύεται σοβαρά η διανοητική, συναισθηματική, κοινωνική αλλά και φυσιολογική του ανάπτυξη. Η επιστήμη πλέον μπορεί να μετρήσει, να υπολογίσει και να ποσοτικoποιήσει πόσο πανικό και πόση αγωνία βιώνουν τα μωρά όταν κλαίνε. Οι ορμόνες του στρες, η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη, «χτυπάνε κόκκινο» στα μωρά που κλαίνε για πολύ, ιδίως αν είναι μόνα τους. Το «πολύ» είναι σχετικό και εξαρτάται από το ίδιο το παιδί και όχι από τα λεπτά του ρολογιού ή τις στατιστικές.
Αυτό είναι ένα βασικό σημείο διαφωνίας: ποιος αποφασίζει και με ποιον τρόπο τι είναι πολύ και τι είναι λίγο για κάθε μωρό; Στο βιβλίο αναφέρω αρκετές τεκμηριωμένες μελέτες που δείχνουν ποιες πιθανές βλάβες μπορεί να υποστεί ένα βρέφος που αποχωρίζεται συστηματικά από τους γονείς τους με τέτοιο τρόπο.
Με δυο λόγια, σύγχρονες μελέτες λένε ότι όταν ο αναπτυσσόμενος εγκεφαλικός ιστός εκτίθεται σε υψηλά επίπεδα των ορμονών αυτών (αδρεναλίνη και κορτιζόλη) για παρατεταμένο χρονικό διάστημα ορισμένα νεύρα δεν σχηματίζουν συνδέσεις προς άλλα νεύρα και τελικώς τείνουν να εκφυλιστούν. Δεν είναι προβλέψιμο πού θα παρουσιαστούν αυτά τα ελλείμματα, ωστόσο οι επιστήμες του ανθρώπου μπορούν αναδρομικά να εκτιμήσουν τις «βλάβες» εκ του αποτελέσματος, δηλαδή, από μεταδεδομένα και από τις «προβληματικές» συμπεριφορές που τείνουν να παρουσιάζουν τα παιδιά που μεγαλώνουν σε τέτοιο περιβάλλον έντονου στρες.
Τα μωρά που αφήνονται να κλαίνε για να κοιμηθούν (ή απλώς να συνεχίσουν να κλαίνε) ζουν σε συνθήκες στέρησης βοήθειας, φαγητού, αγγίγματος και άλλων ερεθισμάτων.
Όλα αυτά συνιστούν παραβιάσεις των στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Να υπενθυμίσω ότι η στέρηση τροφής από φυλακισμένους στην απομόνωση ανθρώπους καταγγέλλεται ως βασανιστήριο! Το να μάθει ένα μωρό να μην εκφράζει τις ανάγκες του, δεν «παράγει» υπάκουα, πειθαρχημένα και «καλά» παιδιά, αλλά απλώς παιδιά θλιμμένα που ίσως σταματούν δια παντός να έχουν την οργανική ικανότητα να εκφράζουν τις οποιεσδήποτε ανάγκες τους.
Η θεωρία της προσκόλλησης
Το «αντίπαλο δέος» σε αυτές τις μεθόδους είναι η θεωρία της προσκόλλησης (attachment) που θέλει τη μητέρα και το βρέφος μαζί και αγκαλιά για τους πρώτους μήνες της ζωής του. Μητέρα και βρέφος είναι ψυχικά και σωματικά «συγκύτιοι» οργανισμοί που συμβιώνουν. Η σχέση αυτή για τη μητέρα είναι δεσμός, αλλά για το βρέφος είναι προσκόλληση. Σύμφωνα με τη θεωρία της προσκόλλησης (ή γονικής προσήλωσης) τα μωρά γεννιούνται χωρίς ικανότητα να ρυθμίζουν συναισθήματα και να «αυτοπαρηγορούνται». Αυτό το βρίσκουν απ’τον άνθρωπο που τα φροντίζει, που μέσω της φυσικής επαφής ρυθμίζει την οργανική και συναισθηματική ισορροπία τους.
Όταν η μητέρα αποκρίνεται με συνέπεια και ευαισθησία, εκτός απ’αυτή την ίδια τη συμπεριφορά, την οποία μαθαίνει το μωρό… μαθαίνει επίσης και ότι το ίδιο είναι άξιο αγάπης, φροντίδας και εμπιστοσύνης απ’τους άλλους. Μαθαίνει επίσης ότι το συγκεκριμένο ενήλικο άτομο είναι μια ασφαλής βάση μέσω της οποίας μπορεί να εξερευνήσει τον κόσμο και στην οποία μπορεί να ξαναγυρίσει όποτε ο κόσμος γίνει εχθρικός ή παράξενος. Αυτή η εμπιστοσύνη προς το πρόσωπο αυτό ανατρέφει ανθρώπους που νιώθουν σιγουριά για τον εαυτό τους.
Οφέλη προσκόλλησης
- Προαγωγή θηλασμού
- Συντονισμός στα νυχτερινά ξυπνήματα
- Ρύθμιση λειτουργιών οργανισμού βρέφους [θερμοκρασία σώματος, μεταβολισμός, επίπεδα ορμονών, κατάσταση ανοσοποιητικού, επίπεδα οξυγόνωσης οργανισμού
- Κοινός ύπνος
- Συνεχής και σταθερή φυσική επαφή
- Σχέση εμπιστοσύνης – αφοσίωσης
- Συναισθηματική ασφάλεια
- Δέρμα με δέρμα επαφή [και προσκόλληση σε αντικείμενα]
- Συνεχής ροή αισθητηριακών και κινητικών ερεθισμάτων
Μία έκφραση αυτού του τύπου ανατροφής είναι και ο κοινός ύπνος, δηλαδή
- Co-sleeping: όταν το μωρό κοιμάται στον ίδιο χώρο με την μητέρα του
- Bed-sharing: όταν μοιράζονται το ίδιο κρεβάτι
Η μητέρα (ή και οι δύο γονείς) κοιμάται δίπλα ή κοντά στο μωρό… αρκετά κοντά, δηλαδή, ώστε να μπορεί ν’αποκρίνεται στα αισθητηριακά σημάδια που δίνει το μωρό για να επικοινωνήσει:
- στο ίδιο δωμάτιο σε διαφορετικά κρεβάτια,
- στο ίδιο δωμάτιο σε κρεβάτια τοποθετημένα δίπλα δίπλα,
- στο ίδιο κρεβάτι ή στο ίδιο στρώμα.
Όμως «κοιμάμαι με το μωρό στο ίδιο στρώμα» από μόνο του δεν είναι ούτε επικίνδυνη ούτε ακίνδυνη. Υπάρχουν κανόνες κοινής λογικής (βέβαια, την «κοινή λογική» δεν την έχουν όλοι, μάλιστα, φαίνεται συχνά δεν την έχουν οι περισσότεροι).
Αν και ο κατά μόνας ύπνος θεωρείται σήμερα συνηθισμένος, ωστόσο είναι ένα πολύ πρόσφατο κοινωνικό πείραμα, οι βιολογικές και ψυχολογικές συνέπειες του οποίου δεν έχουν αξιολογηθεί. Είναι μια πολιτιστική επιταγή που πλέον αμφισβητείται ανοιχτά αν πράγματι προάγει την φυσιολογική και κοινωνική αυτονομία του νέου ανθρώπου. Είναι απαραίτητο να γίνουν περισσότερες μελέτες, με την επιπλέον υπόθεση εργασίας ότι ο κατά μόνας ύπνος είναι παρέκκλιση απ’τα φυσιολογικά, ώστε να εξετάσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις του στα παιδιά.
Μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα τα περισσότερα σπίτια στην Ευρώπη δεν είχαν καν ξεχωριστά υπνοδωμάτια. Η βρεφική κούνια έχει ηλικία περίπου 200 ετών. Όμως, η απομόνωση του μωρού στην κούνια του, στο δικό του δωμάτιο, το αναγκάζει ν’αντιμετωπίσει τη νύχτα μόνο του… πολλά χρόνια πριν να’ναι ψυχολογικά έτοιμο, ν’αποφασίζει και να ενεργεί μόνο του.
Η απομόνωση του διδάσκει:
- την έλλειψη οικειότητας και ελπίδας,
- την έλλειψη εμπιστοσύνης,
- την έλλειψη ισχύος,
- τον κοινωνικό αποκλεισμό,
- ενώ δημιουργεί μια βαθιά αίσθηση μοναξιάς, που κανένα αρκουδάκι ή φωτεινό ζωάκι δεν μπορεί να καλύψει.
Ο νυχτερινός αποχωρισμός διακόπτει τον κρίσιμο συναισθηματικό δεσμό ανάμεσα στο γονιό και στο παιδί, που δύσκολα αποκαθίσταται στη διάρκεια της ημέρας, όπου η ένταση των δραστηριοτήτων είναι μεγαλύτερη.
Επιπλέον, ο νυχτερινός αποχωρισμός συχνότατα ωθεί τις μητέρες να διακόψουν τον νυχτερινό θηλασμό ή ακόμη και να αποθηλάσουν εντελώς.
Συμπέρασμα
- Απομόνωση = βίωμα απώλειας γονέα = απώλεια ασφάλειας
- Έντονο στρες και άγχος αν οι γονείς δεν ανταποκριθούν άμεσα
- Πιθανότητα μόνιμων νευροφυσιολογικών, συναισθηματικών, αναπτυξιακών αλλαγών
- Ζωτικής σημασίας η άμεση ανταπόκριση στις ανάγκες του μωρού ΝΥΧΤΑ ΚΑΙ ΜΕΡΑ!
Απόσπασμα από ομιλία στο 7ο Συνέδριο του Κολλεγίου Ελλήνων Παιδιάτρων της κ. Χρυσανθοπούλου Κατερίνας, Γλωσσολόγου, Συγγραφέα – MSc Γνωσιακές Επιστήμες, Μέλος Δικτύου για την Παιδική Διατροφή IBFAN. Συγγραφέα του βιβλίου «Τα μωρά είναι άνθρωποι της νύχτας».
Δημοσίευση από την παιδίατρο Μαρία-Αδαμαντία Μαλλιαρού
Διαβάστε επίσης:
“Το παιδί πρέπει να κοιμάται μόνο του” – είναι δική του ανάγκη ή της κοινωνίας;
