Υπήρξα ανέκαθεν άριστη σ’όλη τη σχολική και πανεπιστημιακή διαδρομή μου. Απ’το Δημοτικό ως το διδακτορικό, πάντα λάμβανα τις υψηλότερες εκπαιδευτικές διακρίσεις. Ως εργαζόμενη όμως, κατάλαβα, αρκετά γρήγορα, πως η αριστεία μικρή σχέση είχε με την επαγγελματική σταδιοδρομία. Μετά από 20+ χρόνια εργασίας, μπορώ, πλέον, να το πω με το χέρι στην καρδιά:
Άλλα χαρακτηριστικά, περισσότερο από την αριστεία, με βοήθησαν να εξελιχθώ και να αντλώ ικανοποίηση από τη ζωή και τη δουλειά μου.
Για να μην παρεξηγηθώ, ασφαλώς ο κάθε μαθητής θα πρέπει να επιδιώκει να’ναι αποτελεσματικός και να μαθαίνει απ’την εκπαιδευτική διαδικασία.
Η Αριστεία, όμως, σαν στόχος σημαίνει να επιδιώκεις σ’όλα τα μαθήματα να παίρνεις τον ανώτατο βαθμό και να’σαι καλύτερος απ’τους συμμαθητές σου.
Άλλο καλός λοιπόν κι άλλο άριστος. Μ’αυτόν τον ορισμό πορευόμαστε παρακάτω.
1. Φιλοδοξία:
Ήμουν άριστη, αλλά όταν ήρθε η ώρα να διαλέξω επιστήμη κι αργότερα επάγγελμα, το βασικό επιχείρημα που άκουγα γύρω μου, όπως και πάρα πολλά κορίτσια, ήταν πως: «Μια μέρα θα κάνεις παιδιά, γι’αυτό διάλεξε να κάνεις κάτι που να μην είναι απαιτητικό. Να μη δουλεύεις πολύ. Να γυρνάς στο παιδί σου».
Οι γονείς λένε κι άλλα πολλά στα παιδιά απ’τα οποία, κατά τ’άλλα, προσδοκούν αριστεία:
«Βρες μια σταθερή δουλειά (βολέψου στο Δημόσιο, σε μια Τράπεζα κλπ.)». «Δεν γίνεται να τρέχεις από διεθνή διαγωνισμό σε διεθνή διαγωνισμό». «Έχουμε έτοιμη δουλειά κι εσύ μου μιλάς για μοριακή βιολογία στην Αμερική». «Δεν θα βρεις ποτέ δουλειά σαν αρχιτέκτονας» κι άλλα παρόμοια.
Ας κοιτάξουμε κατάματα την αλήθεια. Δεν έχει κανένα νόημα να καλλιεργούμε στο παιδί μας την αριστεία, αν κατά τ’άλλα, του τσακίζουμε τη φιλοδοξία να κάνει κάτι, επίσης, ξεχωριστό στην επαγγελματική ζωή του.
Θα ζήσει τη νιότη του άριστος για να καταλήξει να νιώθει μέτριος ως ενήλικας. Κάτι που θα του «χτυπάνε», ίσως κι όσοι τον γνωρίζουν: «Όλο άριστα και άριστα και τι κατάφερε δηλαδή; Σιγά τη δουλειά που έχει!».
Αν, λοιπόν, έχετε ψηλά στις αξίες σας την αριστεία, δεχτείτε μαζί και την πορεία ζωής που αυτή θα’πρεπε να προδιαγράφει για το παιδί σας.
Αν, πάλι, δεν θέλετε για το παιδί σας ή αν βλέπετε και μπορείτε ν’αποδεχτείτε ότι το ίδιο το παιδί σας δεν επιθυμεί μια ζωή με ανταγωνισμό/τρελά ωράρια/υψηλούς επαγγελματικούς στόχους κι ενδεχομένως, όχι την οικογενειακή ζωή που ονειρεύεστε γι’αυτό, δοκιμάστε ν’αντικαταστήσετε την αριστεία με κάποιον άλλο στόχο.
Οι πραγματικά επιτυχημένοι που βλέπουμε και θαυμάζουμε, δεν ήταν απαραίτητα άριστοι στις σπουδές τους. Ήταν, όμως, όλοι φιλόδοξοι. Είχαν ένα στόχο, ένα όραμα και δεν το παρατούσαν ό,τι κι αν έλεγαν οι γύρω τους. Δεν είναι εξάλλου λίγοι αυτοί που γνωρίζουμε σήμερα να’χουν επιτύχει επαγγελματικά κι ας ήταν μέτριοι στο σχολείο.
Φιλοδοξία λοιπόν: όρεξη για αριστεία σε κάτι που πραγματικά αγαπάμε και πρόθεση να κάνουμε προσπάθεια και θυσίες γι’αυτό.
Σε κάθε περίπτωση, βοηθήστε το παιδί να βρει εγκαίρως τη δική του φιλοδοξία. Ακόμη κι αν αυτή διαφέρει απ’τη δική σας ή από την πεπατημένη. Κι έπειτα υποστηρίξτε την. Πιο ευτυχισμένο κι επιτυχημένο θα καταλήξει στη ζωή του.
2. Ομαδικότητα:
Η Αριστεία είναι ένα εγωιστικό σπορ, που αποσκοπεί να σε ξεχωρίσει απ’τους άλλους.
Είσαι άριστος μόνος σου. Το Αριστείο δεν το μοιράζεσαι. Στο διαγώνισμα γράφεις μόνος.
Δεν είναι κακό να ξεχωρίζεις. Κάθε άλλο. Αυτό που είναι, όμως, κακό είναι να μην αναπτύσσεις, ταυτόχρονα, δεξιότητες ομαδικότητας. Στον επαγγελματικό στίβο, στα περισσότερα επαγγέλματα, τη δουλειά την κάνει μια ομάδα. Ο καθένας κρίνεται σε σχέση με το τι συνεισφέρει στην ομάδα.
Να σηκώσει το χέρι όποιος δεν του έχει τύχει ξερόλας προϊστάμενος που, αντί να τον βοηθήσει κι αυτόν να μάθει, προτιμούσε να κάνει μόνος του την πιο απαιτητική δουλειά «γιατί εκείνος την ξέρει καλύτερα». Να σηκώσει το χέρι όποιος δεν του έτυχε ποτέ προϊστάμενος που να μην ζητά ποτέ τη γνώμη άλλου. Να μην λογαριάζει καμία άλλη γνώμη και να αποφασίζει πάντα μόνος του. Να σηκώσει το χέρι εκείνος που δεν είχε ποτέ συνάδελφο που, φορτωμένος με την αυταρέσκεια των τίτλων και περγαμηνών του, αρνούνταν την οποιαδήποτε κριτική/πρόταση/συμβουλή. Και κατέληγε, συχνά, να τα θαλασσώνει.
Δεν βλέπω πολλά χέρια. Γιατί σχεδόν όλοι μας έχουμε γνωρίσει τέτοιους συναδέλφους. Και οι περισσότεροι δεν μακροημερεύουν.
Δυστυχώς, αν έχουμε σαν βασική αξία την Αριστεία, μαθαίνουμε πως είμαστε οι πρώτοι και καλύτεροι.
Θέλει προσπάθεια και βαθιά αυτογνωσία για ν’αρχίσουμε να λογαριάζουμε τη γνώμη όσων δεν έχουν την ετικέτα της αριστείας. Αφού είμαι ο καλύτερος και ξέρω τα περισσότερα, πώς γίνεται κάποιος άλλος να ξέρει καλύτερα από μένα;
Κι όμως, σε επαγγελματικό επίπεδο η επιτυχία δεν έρχεται ποτέ για τον μοναχικό καβαλάρη. Η επιτυχία έρχεται, σχεδόν πάντα, στις ομάδες που ξέρουν να γκρεμίζουν και να ξαναχτίζουν τον κόσμο τους. Που δεν φοβούνται την κριτική. Που μάλιστα αναζητούν την κριτική, αναζητούν το ελάττωμα σ’αυτό που έφτιαξαν, για να μπορέσουν να το διορθώσουν. Ο μοναχικός καβαλάρης αργά ή γρήγορα καταλήγει απομονωμένος κι ακόμη πιο μοναχικός.
Διαβάστε τη συνέχεια στην επόμενη σελίδα3. Ηγεσία:
Το παιδί σας είναι άριστο, αλλά δεν έχει το θάρρος της γνώμης του; Διαβάζει διαρκώς και παίρνει εξαιρετικούς βαθμούς, αλλά όλοι το θεωρούν «φυτό» και δεν το λογαριάζουν κοινωνικά; Θα’θελε να κάνει τον αρχηγό, αλλά κανείς δεν τον δέχεται ως αρχηγό;
Ας μη γελιόμαστε. Ο Ηγέτης με Η κεφαλαίο δεν χρειάζεται, απαραίτητα, να’ναι άριστος. Πρέπει, όμως, να ξεχωρίζει ως εκείνος που μπορεί να καθοδηγεί και να ενθαρρύνει την ομάδα του να πετυχαίνει στόχους μ’όρεξη/πάθος. Πρέπει να μπορεί να διαλέξει συνεργάτες, να καταλαβαίνει τι μπορεί να δώσει ο κάθε συνεργάτης του και να δίνει ενθάρρυνση. Να θέτει ωραίους στόχους.
Να’χει το θάρρος της διορθωτικής κίνησης.
Να μπορεί να κάνει δυο βήματα πίσω για να επαναξιολογήσει μια κατάσταση που δεν πάει όπως την ανέμενε. Να βοηθά την ομάδα του ν’αντιμετωπίσει και ν’αξιοποιήσει τόσο την επιτυχία όσο και την αποτυχία. Να δέχεται γνώμες, να αξιολογεί εναλλακτικές, ν’αναλαμβάνει την ευθύνη της αποτυχίας και να μοιράζεται τον έπαινο για την επιτυχία.
Μπορεί ένας άριστος να’ναι και ηγέτης; Ασφαλώς. Αν, λοιπόν, το άριστο παιδί σας έχει φιλοδοξίες, βοηθήστε το να μάθει να ηγείται. Βοηθήστε το να βγει απ’το εγωιστικό καλούπι της αριστείας και να μάθει να δουλεύει ομαδικά και να ηγείται της ομάδας του. Μάθετέ το πως πιο σημαντικό απ’το να τα ξέρει όλα, είναι να ξέρει από ποιον μπορεί να τα μάθει και τι να κάνει μ’αυτήν τη γνώση. Αν το παιδί σας έχει στόχους να πάει ψηλά στην επιστήμη του ή στον επιχειρηματικό κόσμο, πρέπει να μάθει να ηγείται.
4. Ικανότητα να θέτεις προτεραιότητες:
Σ’όλη την ενήλικη ζωή μας, καλούμαστε να θέτουμε προτεραιότητες, συχνά, μάλιστα, σε διλήμματα που δεν έχουν αυτονόητες απαντήσεις. Ξεφεύγουμε απ’το «αντί να παίξω στο τάμπλετ θα κάτσω να διαβάσω» που είναι αυτονόητο για τον μαθητή που γράφει διαγώνισμα, και πάμε σε ερωτήματα που, ανάλογα με τη ζωή και το επάγγελμα καθενός, αφορούν απ’το project που μας έχουν αναθέσει, ως τις υψηλότερες μορφές ηθικής και δεοντολογίας, κι ως την οικογενειακή μας ζωή.
Είναι, πάντως, σημαντικό κάποια στιγμή στη ζωή μας ν’αναγνωρίζουμε με ειλικρίνεια τα θέλω μας και να τα προτεραιοποιούμε. Αυτό είναι αντίθετο στον τρόπο που λειτουργεί ως επιδίωξη η αριστεία.
Ο άριστος έχει μάθει να είναι καλός σε όλα. Μπορεί να μην του αρέσουν τ’αρχαία ελληνικά. Το φόρτε του να’ναι η χημεία, αλλά θα καθίσει να διαβάσει πολύ καλά και τ’αρχαία. Το πρόβλημα είναι πως στην πορεία της ζωής μας, αφενός αποκτά μεγαλύτερη αξία η εξειδίκευση, αφετέρου γίνεται όλο και πιο δύσκολο να’σαι άριστος σ’όλα. Μπορεί να’σαι επαρκώς καλός σ’όλα. Ή μπορεί να’σαι άριστος στον τομέα σου. Αν προσπαθείς, όμως, να’σαι άριστος σ’όλα, θα υποστείς σύντομα το τίμημα απ’την υπερκόπωση ως την αποτυχία, απ’την απογοήτευση ως την απελπισία.
Αναρωτηθείτε, λοιπόν, αν θέλετε το παιδί σας να κυνηγάει την ουρά του για μια ζωή. Αν όχι, μάθετέ το να επικεντρώνει την προσπάθεια για αριστεία εκεί που πραγματικά είναι εξαιρετικό ή εκεί που θέλει πραγματικά να αριστεύσει.
Στα υπόλοιπα, μάθετέ το να επιδιώκει ένα καλό, επαρκές επίπεδο. Κι επιτρέψτε του κάπου να είναι σκράπας χωρίς ενοχές. Πολύτιμο μάθημα, όχι μόνο για την επαγγελματική ζωή...
5. Αγάπη για τη ζωή:
Για τους περισσότερους, που δεν είμαστε ιδιοφυίες για να μας κατατρώει η βαθιά επιθυμία της ανακάλυψης/εφεύρεσης/κατανόησης του κόσμου, η χαρά/ευτυχία, σπανίως, προέρχονται μόνο απ’το διάβασμα και τη μελέτη. Βεβαίως, η μελέτη και το διάβασμα μπορούν να μας δώσουν πολύ μεγάλες χαρές. Συνήθως, όμως, δεν αρκούν αυτές για να νιώσουμε ικανοποίηση από τη ζωή μας.
Εξάλλου οι άριστοι στις πανελλήνιες είναι συνήθως εκείνοι που μας «εκπλήσσουν» με δηλώσεις όπως: «Έπαιζα και το μπασκετάκι μου, πήγαινα και το σινεμά μου, έβλεπα και τ’αγόρι μου». Η επιδίωξη της αριστείας δεν πρέπει να μας κάνει δυστυχισμένους.
Πάρα πολλά άριστα παιδιά θα σας πουν πως χαίρονται την αριστεία τους ανάμεσα σ’άλλα πράγματα που επίσης τους προσφέρουν χαρά.
Αν η αριστεία κάνει το παιδί σας δυστυχισμένο, ίσως δεν είναι αυτός ο κατάλληλος παιδαγωγικός στόχος.
Ίσως πρέπει πρώτα να μάθει ν’απολαμβάνει τους φίλους, τον αθλητισμό, τη ζωή/τέχνη/φύση/επιστήμη/γνώση. Και μέσα απ’αυτήν την αγάπη για όλα όσα συνθέτουν τη ζωή, να γίνει άριστος από επιλογή. Όχι από υποχρέωση.
Όταν το εκπαιδευτικό σύστημα ρίχνει όλο το βάρος στην Αριστεία, παραβλέπει τους υπόλοιπους που αφορούν την ένταξή μας στο κοινωνικό σύνολο.
Προσωπικά, είχα την τύχη να συναντήσω στην μαθησιακή μου πορεία δασκάλους που ασχολήθηκαν μ’άλλα πράγματα, πέραν της Αριστείας. Δεν με παίνευαν για τα 20αρια, αλλά για όλα τα υπόλοιπα.
Έτσι συνάντησα: Μια Δασκάλα που μ’έβαλε να βοηθώ ή να οργανώνω τους άλλους. Έναν Μαθηματικό που μου έκοψε 2 πόντους σε μια δύσκολη άσκηση για ένα χαζό λαθάκι στην τελευταία πράξη, δείχνοντάς μου πως ένα χαζό λάθος μπορεί ν’αναιρέσει τον πιο περίπλοκο συλλογισμό. Έναν Καθηγητή στην ΑΣΟΕΕ, που δεν μας εξέταζε ποτέ ατομικά, αλλά μας αξιολογούσε σαν ομάδα και τον καθένα στο πλαίσιο της ομάδας. Έναν Καθηγητή στο μεταπτυχιακό που με συνεχάρη για μια πολύ προσωπική ανάλυση ενός βιβλίου που έπρεπε να σχολιάσουμε κι ας υστερούσε σε επιστημονικά επιχειρήματα. Τον καθηγητή μου στο διδακτορικό που, σε κάθε τριήμερη επισκόπηση, την πρώτη μέρα μου’λεγε πόσο καλή δουλειά είχα κάνει και την επόμενη με υποχρέωνε να την αποδομήσω ολόκληρη για να την χτίσω την τρίτη μέρα.
Δάσκαλοι, δηλαδή, που με έμαθαν να μην θεωρώ την αριστεία μου δεδομένη.
Να υποβάλω τη δουλειά μου σε κριτική. Να εκτιμώ τη γνώμη των «μη άριστων». Να μην πιστεύω στη μία μοναδική αλήθεια. Να μην απογοητεύομαι αν κάτι έκανα λάθος. Να ξαναδοκιμάζω. Πάνω απ’όλα μ’έμαθαν να αντλώ χαρά και ικανοποίηση από τη μαθησιακή διαδικασία και να μην είναι για μένα αγγαρεία.
Δεν είμαι ψυχολόγος, ούτε εκπαιδευτικός. Δεν έχω τρόπο να ψάξω να βρω πηγές που να τεκμηριώνουν όλα τα παραπάνω. Μπορεί και να μην στέκουν επιστημονικά. Σαν μαμά, και ταυτόχρονα, πρώην ή νυν μαθήτρια/φοιτήτρια/εργαζόμενη/υφιστάμενη/προϊστάμενη/ελεύθερη επαγγελματίας/νοικοκυρά/σύζυγος καταγράφω συμπεράσματα που προέρχονται απ'τη δική μου εμπειρία μ’όλες αυτές τις ιδιότητες. Εμπειρία για το πώς ήθελα να είμαι εγώ και πώς οι άλλοι. Για το πώς να βολέψω τα πρέπει με τα θέλω. Για το πώς να κάνω επιλογές για τις οποίες να μην βαρυγκομάω στο ξύπνημα.
Γράφει η Κρυσταλλία Παπαδημητρίου - ΚολομτσάΔιαβάστε επίσης:
Συγγνώμη που λείπω όλη μέρα, που αργώ να σε πάρω από το σχολείο
