Υπήρξε μια εποχή που η γονεϊκότητα έβλεπε τα παιδιά σχεδόν σαν "μικρούς ενήλικες"· η φροντίδα θεωρούνταν περισσότερο ζήτημα πειθαρχίας παρά σχέσης. Οι αγκαλιές συχνά αντιμετωπίζονταν με καχυποψία, καθώς επικρατούσε η άποψη ότι "κακομαθαίνουν" το παιδί. Και όμως, ένα πείραμα, σχεδιασμένο τη δεκαετία του 1970, άλλαξε για πάντα τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την παιδική ανάπτυξη και τις ανάγκες του βρέφους.
Η Mary Ainsworth, συνεχίζοντας τη θεωρητική παρακαταθήκη του ψυχιάτρου John Bowlby για τον δεσμό, ανέπτυξε την περίφημη "Ξένη Κατάσταση" (Strange Situation).
Το πείραμα που άλλαξε τη γνώση μας για την ψυχολογία των παιδιών
Στο πείραμα, βρέφη ηλικίας 12–18 μηνών τοποθετούνταν σε έναν άγνωστο χώρο με τη μητέρα τους. Στη συνέχεια, η μητέρα αποχωρούσε για λίγο και το βρέφος έμενε με έναν ξένο, πριν επιστρέψει ξανά η μητέρα. Η ερευνητική ομάδα κατέγραφε λεπτομερώς την αντίδραση του παιδιού τόσο κατά τον αποχωρισμό όσο και κατά την επανένωση.
Τα αποτελέσματα υπήρξαν αποκαλυπτικά.
- Κάποια παιδιά αντιδρούσαν με έντονο κλάμα στην αποχώρηση αλλά ηρεμούσαν μόλις επέστρεφε η μητέρα – αυτά ονομάστηκαν "ασφαλώς δεμένα".
- Άλλα έδειχναν αποστασιοποιημένα, σαν να μην τους ένοιαζε η απουσία της, όμως τα φυσιολογικά δεδομένα έδειχναν υψηλά επίπεδα στρες – αυτά ταξινομήθηκαν ως "αποφευκτικά".
- Υπήρχαν και παιδιά που μπερδεύονταν, άλλοτε ζητούσαν αγκαλιά κι άλλοτε απωθούσαν τη μητέρα, δείχνοντας "αγχώδη-αμφιθυμική" συμπεριφορά.
- Αργότερα, περιγράφηκε και ένας τέταρτος τύπος, ο "αποδιοργανωμένος".
Τι αποκάλυψε όμως αυτό το απλό αλλά ευφυές πείραμα; Ότι η σχέση φροντίδας δεν είναι απλώς συναισθηματική "πολυτέλεια" αλλά βιολογική και ψυχολογική ανάγκη. Η ασφάλεια που προσφέρει η σταθερή, διαθέσιμη και ζεστή παρουσία του γονέα γίνεται το θεμέλιο πάνω στο οποίο το παιδί μαθαίνει να εμπιστεύεται τον κόσμο, να ρυθμίζει τα συναισθήματά του και να αναπτύσσει υγιείς σχέσεις στην ενήλικη ζωή του.
Από εκεί και πέρα, οι πρακτικές άλλαξαν: οι γονείς άρχισαν να ενθαρρύνονται να κρατούν αγκαλιά τα μωρά τους, να ανταποκρίνονται στα κλάματά τους, να βλέπουν το δεσμό όχι ως αδυναμία αλλά ως δύναμη. Το πείραμα της Ainsworth δεν ήταν απλώς μια επιστημονική μελέτη· ήταν μια στροφή στον πολιτισμό μας, ένας καθρέφτης που έδειξε πως το πιο απλό –η ανθρώπινη σύνδεση– είναι και το πιο αναγκαίο.
Και ίσως εκεί βρίσκεται το διαχρονικό του μήνυμα: καμία μέθοδος, καμία θεωρία, καμία "συνταγή" ανατροφής δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη βασική ανάγκη του παιδιού για αγάπη και παρουσία.
Το παιδί δεν κακομαθαίνει με την αγκαλιά· μεγαλώνει.
