Εξερευνώντας τους γονεΐκους μύθους

"Εξερευνώντας τους γονεΐκους μύθους": Από τον Νίκο Κριτσαντώνη, εκπαιδευτικό, ακαδημαϊκό υπεύθυνο των κέντρων προσχολικής αγωγής Dorothy Snot και σύμβουλο γονεϊκότητας και εκπαίδευσης.

Οι γονεϊκοί μύθοι λειτουργούν ως ένας άτυπος οδηγός για τους γονείς, προσφέροντας έτοιμες απαντήσεις σε σύνθετα παιδαγωγικά ερωτήματα. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι, ενώ παρουσιάζονται ως αδιαμφισβήτητες αλήθειες, στην πραγματικότητα δεν βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα. Αντίθετα, πηγάζουν από κοινωνικές νόρμες, παραδόσεις, ή ακόμα και παρωχημένες θεωρίες του παρελθόντος.

Η ανθεκτικότητα αυτών των μύθων στον χρόνο είναι αξιοσημείωτη. Ακόμα και στη σημερινή εποχή, όπου η πρόσβαση σε έγκυρη γνώση είναι ευκολότερη από ποτέ, οι γονεϊκοί μύθοι επιβιώνουν και συχνά ενισχύονται.

Φυσικά, ο σκοπός του άρθρου δεν είναι να αναλύσουμε το φαινόμενο της παραπληροφόρησης αλλά να στηρίξουμε τους γονείς που μπορεί να αισθάνονται μπερδεμένοι και τα παιδιά που υφίστανται τις συνέπειες αυτού του φαινομένου.

Πιστεύουμε πως αποδομώντας τους γονεϊκούς μύθους, ενισχύουμε τη φροντίδα, την κατανόηση και την στήριξη που προσφέρουμε στα παιδιά.

Σε αυτήν την κατεύθυνση, λοιπόν, θα ξεκινήσουμε με την ομαδοποίηση των πιο συχνών και επίμονων γονεϊκών μύθων και στη συνέχεια θα παραθέσουμε κάποια από τα επιστημονικά στοιχεία που έχουμε στη διάθεση μας σχετικά με αυτές τις κατηγορίες. 

Για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου έχω χρησιμοποιήσει ενδεικτικά κάποιες διατυπώσεις - όπως ακριβώς μοιράστηκαν μαζί μου από την κοινότητα του σχολείου μας - που εκφράζουν τους συγκεκριμένους μύθους.

Οι πιο συχνοί και επίμονοι γονεϊκοί μύθοι

1. Συναισθηματική Ανάπτυξη και Ανάγκη Εγγύτητας

Μύθοι:

• "Τα μωρά είναι χειριστικά”
• "Πρέπει από νωρίς να ξεκολλάει από τη μαμά”
• "Τα αγόρια δεν πρέπει να τα αγκαλιάζεις συχνά για να μάθουν να είναι δυνατοί”

Αλήθεια: Τα βρέφη δεν έχουν τη γνωστική ικανότητα για χειρισμό. Η εγγύτητα και η αγκαλιά αποτελούν βασικά εργαλεία ρύθμισης και συναισθηματικής ασφάλειας. Η ενσυναίσθηση και η αγκαλιά δεν κάνουν τα παιδιά πιο αδύναμα αντιθέτως τα ενδυναμώνουν.

Siegel, D.J. & Bryson, T.P. (2012). "The Whole-Brain Child". Delacorte Press.

 

2. Ανθεκτικότητα και Διαχείριση Δυσκολιών

Μύθοι:

• "Χρειάζεται αυστηρότητα – δεν χρειάζεται να τα εξηγείς όλα”
• "Αν ωραιοποιούμε τα πράγματα, τα προστατεύουμε”
• "Η τιμωρία στο σπίτι έχει τα ίδια αποτελέσματα με τη σχολική πειθαρχία”

Αλήθεια: Η ψυχική ανθεκτικότητα αναπτύσσεται μέσα από τη σύνδεση, την καθοδήγηση και την ασφαλή έκθεση σε δυσκολίες. Η τιμωρία δεν διδάσκει – η καθοδήγηση διδάσκει. Η υπερπροστασία δυσκολεύει την ανάπτυξη δεξιοτήτων αυτορρύθμισης.

Center on the Developing Child at Harvard University (2015). "Supportive Relationships and Active Skill-Building Strengthen the Foundations of Resilience."
Greene, R. (2009). "Lost at School". Scribner.

 

3. Συμπεριφορά, Μάθηση και Επιβράβευση

Μύθοι:

• "Τα παιδιά πρέπει να είναι συνεχώς απασχολημένα”
• "Η επιβράβευση με αυτοκόλλητα ή με δώρα μαθαίνει τα παιδιά να συμπεριφέρονται”
• "Δεν χρειάζεται να ψάχνουμε για υποστήριξη – όλα θα φτιάξουν με την ηλικία”

Αλήθεια: Η πλήξη είναι βασικό στοιχείο της δημιουργικότητας. Η εσωτερική παρακίνηση ενισχύεται όταν η μάθηση έχει νόημα, όχι όταν ανταμείβεται μηχανικά. Η πρώιμη παρέμβαση είναι κρίσιμη !

Gray, P. (2013). "Free to Learn". Basic Books.
Ryan, R.M. & Deci, E.L. (2000). "Intrinsic and Extrinsic Motivations: Classic Definitions and New Directions". Contemporary Educational Psychology, 25(1), 54-67.
Guralnick, M.J. (2011). "Why Early Intervention Works: A Systems Perspective". Infants & Young Children, 24(1), 6-28.

 

4. Έμφυλα Στερεότυπα

Μύθοι:

• "Τα αγόρια δεν κλαίνε”
• "Οι κοτσίδες είναι για κορίτσια”
• "Τα αγόρια δεν παίζουν με κούκλες”
• "Ο χορός είναι για κορίτσια”

Αλήθεια: Τα συναισθήματα, η έκφραση και το παιχνίδι δεν έχουν φύλο. Τα στερεότυπα περιορίζουν τις εμπειρίες, τις επιλογές και την αυτοαντίληψη των παιδιών.

Eliot, L. (2009). "Pink Brain, Blue Brain". Houghton Mifflin Harcourt.
Kane, E.W. (2006). "'No Way My Boys Are Going to Be Like That!': Parents’ Responses to Children’s Gender Nonconformity". Gender & Society, 20(2), 149–176.

 

5. Ανάπτυξη της Προσωπικότητας και των Ικανοτήτων

Μύθος: "Μεγαλώνουν με τους ίδιους γονείς – μα πώς βγαίνουν τόσο διαφορετικά;”

Αλήθεια: Κάθε παιδί είναι μοναδικό, με διαφορετική ιδιοσυγκρασία και ανάγκες. Η ανάπτυξη είναι πολυπαραγοντική, επηρεασμένη από γενετικούς, περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως σημαντική είναι η ποιότητα της σχέσης ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά.

Plomin, R. (2018). "Blueprint: How DNA Makes Us Who We Are". MIT Press.
Shonkoff, J.P. & Phillips, D.A. (2000). "From Neurons to Neighborhoods: The Science of Early Childhood Development". National Academy Press.

 

6. Διατροφικοί Μύθοι και Παιδική Ανάπτυξη

Μύθος:

• "Το πρωινό είναι το πιο σημαντικό γεύμα της ημέρας”
• "Η ζάχαρη κάνει τα παιδιά υπερκινητικά”
• "Αν δεν τρως, δεν θα ψηλώσεις”

Αλήθεια: Το πρωινό μπορεί να είναι ωφέλιμο για την ενέργεια και την προσοχή, ειδικά στα σχολικά πλαίσια, αλλά δεν είναι απαραίτητα το πιο σημαντικό γεύμα για όλους. Η συνολική ποιότητα της διατροφής και η ανταπόκριση στις ανάγκες του σώματος έχουν μεγαλύτερη σημασία. Επίσης, η ζάχαρη δεν προκαλεί υπερκινητικότητα σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα – η αντίληψη αυτή ενισχύεται κυρίως από τις προσδοκίες των ενηλίκων και το περιβάλλον.

Betts, J.A. et al. (2014). "The causal role of breakfast in energy balance and health: a randomized controlled trial in lean adults." American Journal of Clinical Nutrition, 100(2), 539–547.
Timlin, M.T. & Pereira, M.A. (2007). "Breakfast frequency and quality in the etiology of adult obesity and chronic diseases." Nutrition Reviews, 65(6), 268–281.