"Να είσαι καλό παιδί": Όταν το λέμε, πρέπει να του δείχνουμε και πώς να σέβεται τον εαυτό του

Είναι Χριστούγεννα, έχεις κανονίσει να φτιάξετε μελομακάρονα με την κόρη σου και ξαφνικά σε παίρνει τηλέφωνο η γιαγιά να έρθει. Το παιδί σε ακούει να λες "έλα άλλη μέρα, σήμερα θα περάσουμε οικογενειακά μαγειρεύοντας". Δεν θα ήταν άσχημο να βοηθούσε κι η γιαγιά στα μελομακάρονα, αλλά το παιδί σου καταλαβαίνει ότι έθεσες τα όριά σου: "Είναι κάτι που θα έκανα μόνο εγώ κι η μαμά και το σεβάστηκε". 

Αργότερα, λίγους μήνες μετά, όταν μια φίλη της θα την πιέσει να της δώσει αυτοκόλλητα ενώ τα είχε υποσχεθεί στην κολλητή της, δεν θα πιεστεί. Θα πει "έχω κανονίσει να τα δώσω στη Μελίνα. Θα σου φέρω αύριο άλλα". 

Αυτή είναι η δύναμη που έχουν οι πράξεις μας πάνω στα παιδιά μας. Μαθαίνουν ότι τα όρια δυναμώνουν τις σχέσεις και κυρίως τη σχέση που έχουμε με τον εαυτό μας. 

Ως γονείς, περνάμε αμέτρητες ώρες μαθαίνοντας στα παιδιά να λένε "παρακαλώ" και "ευχαριστώ", να μοιράζονται τα παιχνίδια τους και να είναι ευγενικά με τους άλλους. Αλλά δεν αφιερώνουμε την ίδια ενέργεια για να τους διδάξουμε ότι κι οι δικές τους ανάγκες έχουν σημασία. 

Όταν δείχνουμε στα παιδιά μας ότι σεβόμαστε τον εαυτό μας, ότι βάζουμε όρια, ότι εκτιμάμε τον χρόνο που αφιερώνουμε σε κάτι, τους δίνουμε κάτι πολύτιμο: Τους διδάσκουμε ότι έχουν αξία και ότι οι ανάγκες τους αξίζουν σεβασμό. Γιατί τα παιδιά δεν μαθαίνουν τον αυτοσεβασμό από αυτά που τους λέμε για τα όρια, τον μαθαίνουν παρακολουθώντας πώς αντιμετωπίζουμε εμείς τον εαυτό μας.

Γιατί το "να είσαι καλό παιδί" δεν αρκεί

Πολλοί από εμάς μεγαλώσαμε ακούγοντας τους γονείς μας να μας λένε "να είσαι καλό παιδί κι ευγενικό" και "πάντα να βοηθάς τους άλλους". Η καλοσύνη και η γενναιοδωρία είναι απαραίτητες, αλλά όταν διδάσκονται χωρίς την ισορροπία του αυτοσεβασμού, μεγαλώνουμε παιδιά που:

• Δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τις δικές τους ανάγκες και συναισθήματα
• Έχουν δυσκολία να πουν "όχι" σε συνομηλίκους και αργότερα σε συντρόφους
• Νιώθουν ενοχές όταν δίνουν προτεραιότητα στη δική τους ευημερία
• Γίνονται ενήλικες που δίνουν μέχρι να εξαντληθούν και νιώθουν αγανάκτηση
• Δεν αναγνωρίζουν πότε οι άλλοι τους εκμεταλλεύονται

Τα παιδιά πρέπει να μάθουν ότι το να νοιάζονται για τους άλλους και το να νοιάζονται για τον εαυτό τους δεν αλληλοαποκλείονται, αλλά είναι και τα δύο απαραίτητα για υγιείς σχέσεις.

Τι μαθαίνουν τα παιδιά όταν σε βλέπουν να βάζεις όρια

Όταν τα παιδιά βλέπουν τους γονείς τους να θέτουν υγιή όρια, ειδικά σε περιόδους γιορτών όπου οι επισκέψεις και οι απαιτήσεις είναι πολλές, μαθαίνουν πως: 

• "Οι ανάγκες μου είναι έγκυρες"

Όταν το παιδί σου σε βλέπει να λες, "Χρειάζομαι 10 λεπτά και μετά θα φτιάξουμε κουλουράκια", μαθαίνει ότι το να έχεις ανάγκες δεν είναι εγωιστικό, είναι ανθρώπινο.

• "Είναι εντάξει να απογοητεύσεις ανθρώπους μερικές φορές".

Όταν σε βλέπουν να αρνείσαι ευγενικά, μαθαίνουν ότι το να απογοητεύσεις κάποιον δεν σε κάνει κακό άνθρωπο.

• "Μπορώ να είμαι ευγενικός και να προστατεύω τον εαυτό μου"

Τα παιδιά μαθαίνουν ότι τα όρια δεν είναι σκληρά ή εγωιστικά. Βλέπουν ότι μπορείς να λες όχι με αγάπη, να αρνείσαι με καλοσύνη και να προστατεύεις τη ψυχική σου υγεία παραμένοντας παράλληλα ένας φροντιστικός άνθρωπος.

• "Αξίζω σεβασμό"

Όταν τους δείχνεις ότι φέρεσαι στον εαυτό σου με σεβασμό, μαθαίνουν ότι αξίζουν να αντιμετωπίζονται καλά. Αυτό γίνεται ο εσωτερικός τους "οδηγός" για μελλοντικές σχέσεις.

Μαθήματα ορίων ανά ηλικία

Νήπια (2–4 ετών):

• "Δεν χρειάζεται να μοιραστείς το αγαπημένο σου παιχνίδι, αλλά τα υπόλοιπα μπορεις να τα μοιραστείς"
• "Είναι εντάξει να λες ‘σταμάτα’ όταν κάποιος κάνει κάτι που δεν σου αρέσει"
• "Η μαμά χρειάζεται ένα διάλειμμα για να ηρεμήσει, όπως κάνεις κι εσύ"

Σχολική ηλικία (5–10 ετών):

• "Μπορείς να είσαι ευγενικός με όλους, αλλά δεν χρειάζεται να είσαι κολλητός με όλους"
• "Αν κάποιος σου ζητήσει να κάνεις κάτι που δεν σου φαίνεται σωστό, μπορείς να πεις όχι"
• "Ας εξασκηθούμε στο τι θα πεις όταν κάποιος σου ζητά να μοιραστείς κάτι που δεν θέλεις"

Έφηβοι (11+):

• "Το να είσαι δημοφιλής δεν αξίζει αν κάνεις πράγματα που σε κάνουν να νιώθεις άβολα"
• "Οι υγιείς σχέσεις έχουν χώρο για τις ανάγκες και των δύο πλευρών"
• "Μπορείς να αγαπάς κάποιον και παρ’ όλα αυτά να έχεις διαφορετικές απόψεις ή ανάγκες"

Όπως αναφέρει η ψυχολόγος Rae Jacobson σε άρθρο της στο Child Mind Institute, τα παιδιά που μαθαίνουν υγιή όρια έχουν περισσότερη ενσυναίσθηση. Όταν τα παιδιά κατανοούν τις δικές τους ανάγκες και συναισθήματα, μπορούν καλύτερα να αναγνωρίζουν και να σέβονται τις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων.