Μια νέα σειρά τριών δημοσιεύσεων στο κορυφαίο ιατρικό περιοδικό The Lancet φέρνει στο φως κάτι που οι επιστήμονες υποψιάζονταν χρόνια: τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (UPFs) δεν είναι απλώς "κακές επιλογές διατροφής”. Είναι ένας από τους ισχυρότερους παράγοντες που αλλάζουν την υγεία μας – και κυρίως την υγεία των παιδιών μας.
Επειδή τα UPFs έχουν πλέον κυριολεκτικά εισβάλει στην καθημερινότητα όλων των ηλικιών: στα σχολικά κυλικεία, στα σνακ των διαλειμμάτων, στα ντουλάπια της κουζίνας, στα γρήγορα γεύματα των εργαζόμενων γονιών. Είναι εύκολα, φθηνά, συχνά "παιδικά”, αλλά αυτό δεν τα κάνει αθώα.
Τι είναι ακριβώς τα UPFs;
Πρόκειται για βιομηχανικά προϊόντα που δεν μοιάζουν με τα τρόφιμα από τα οποία προέρχονται. Φτιάχνονται από:
- υδρογονωμένα και επεξεργασμένα έλαια
- εξευγενισμένα άμυλα
- ενισχυτικά γεύσης
- χρωστικές
- τεχνητά γλυκαντικά
- γαλακτωματοποιητές
Στόχος τους είναι να έχουν τέλεια γεύση, μεγάλη διάρκεια ζωής, χαμηλό κόστος και υψηλή εξάρτηση.
Τι δείχνουν οι επιστημονικές δημοσιεύσεις για την υγεία των παιδιών;
Το πρώτο άρθρο της σειράς εξετάζει τη σχέση UPFs – υγείας σε παγκόσμια κλίμακα. Τα ευρήματα είναι ανησυχητικά:
- τα UPFs υποβαθμίζουν την ποιότητα της διατροφής, αντικαθιστώντας φρέσκα τρόφιμα
- οδηγούν σε υπερκατανάλωση
- αυξάνουν τον κίνδυνο χρόνιων παθήσεων
- στα παιδιά συνδέονται με παχυσαρκία, ανθυγιεινά διατροφικά πρότυπα και μεταβολικές διαταραχές
Σε μια τεράστια συστηματική ανασκόπηση 104 μελετών, οι 92 έδειξαν σημαντικό κίνδυνο εμφάνισης παθήσεων όπως:
- παιδική παχυσαρκία
- διαβήτης τύπου 2
- καρδιαγγειακά νοσήματα
- κατάθλιψη
- συνολική πρόωρη θνησιμότητα
Πόσο UPF καταναλώνουν τα παιδιά;
Σύμφωνα με τα στοιχεία σχεδόν η μισή διατροφή παιδιών και ενηλίκων αποτελείται από υπερεπεξεργασμένα προϊόντα.
- Ισπανία: από 11% σε 32% της ημερήσιας πρόσληψης
- Κίνα: από 4% σε 10%
- Βραζιλία & Μεξικό: από 10% σε 23%
- ΗΠΑ & Ηνωμένο Βασίλειο: παραμένουν σταθερά πάνω από 50%
Τι προτείνει η επιστήμη για να προστατεύσουμε τα παιδιά;
Το δεύτερο άρθρο του Lancet θέτει ξεκάθαρα ότι χρειάζονται πολιτικές και όχι απλώς ενημέρωση των πολιτών. Προτείνει:
- αυστηρούς περιορισμούς στις παιδικές διαφημίσεις UPFs
- απαγόρευση UPFs σε σχολεία και νοσοκομεία
- μείωση της παρουσίας τους στα ράφια των σούπερ μάρκετ
- εθνικά προγράμματα σχολικών γευμάτων με φρέσκα τρόφιμα
Σύμφωνα με τις δημοσιεύσεις στη Βραζιλία μέχρι το 2026, το 90% των σχολικών γευμάτων πρέπει να είναι φρέσκα ή ελάχιστα επεξεργασμένα.
Ποιος φταίει τελικά; Οι οικογένειες ή η βιομηχανία;
Το τρίτο άρθρο είναι ξεκάθαρο: Δεν φταίνε οι ατομικές επιλογές. Φταίει το σύστημα. Με παγκόσμιες πωλήσεις 1.9 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, οι εταιρείες παραγωγής UPFs:
- χρησιμοποιούν φθηνά συστατικά
- επιθετικό μάρκετινγκ
- παρεμβάσεις στην πολιτική
- σχεδιασμό προϊόντων που "ανταμείβουν” τον εγκέφαλο
- συνέχειες και προσφορές που ενισχύουν την κατανάλωση
Τι μπορούμε να κάνουμε οι γονείς;
Δεν χρειάζεται να νιώθουμε τύψεις, χρειάζεται όμως να ενημερωθούμε. Γιατί ίσως να μην μπορούμε να αλλάξουμε όλο τον κόσμο της βιομηχανίας τροφίμων αλλά μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο των παιδιών μας. Μπορούμε να στοχεύσουμε σε περισσότερο μαγείρεμα στο σπίτι, σε λιγότερα έτοιμα σνακ, σε καθαρά συστατικά σε πιο αργό και πιο συνειδητό φαγητό αλλά και φρέσκα τρόφιμα σε κάθε γεύμα.
