Η επιλεκτική διατροφή είναι ένα από τα καθημερινά "άγχη" των πρώτων χρόνων της γονεϊκότητας. Το παιδί που κάποτε δοκίμαζε τα πάντα, ξαφνικά δηλώνει ότι δεν θέλει να φάει ολόκληρες ομάδες τροφών. Τα λαχανικά (συνήθως) μένουν ανέγγιχτα, το κρέας "δεν μυρίζει ωραία", το ψάρι ούτε να το δει. Και κάπου ανάμεσα στις προσπάθειες, στους διαλόγους στο τραπέζι και στις τύψεις του γονιού, γεννιέται η απορία: Κάνω κάτι λάθος;
Η επιλεκτική διατροφή είναι μια φυσιολογική φάση που συχνά εμφανίζεται μεταξύ 2 και 4 ετών, όταν τα παιδιά αρχίζουν να αποκτούν αυτονομία, να εκφράζουν προτιμήσεις και χωρίς να το συνειδητοποιούννα "δοκιμάζουν" τα όρια των γονιών τους. Είναι μια μορφή επικοινωνίας, όχι ανυπακοής. Μια προσπάθεια να αποκτήσουν έλεγχο σε κάτι δικό τους: Το φαγητό.
Στο νέο επεισόδιο της σειράς "Δ for Δόκτωρ" της Δέλτα , η παιδίατρος Ιωάννα Λαϊνά Ζαχαροπούλου συζητά με τη Χριστίνα Φλαμπούρη για την επιλεκτική διατροφή των παιδιών και απαντά στις πιο συχνές ερωτήσεις μας. Γιατί ένα παιδί που έτρωγε τα πάντα ξαφνικά περιορίζεται σε τρία-τέσσερα φαγητά; Πότε πρόκειται για φυσιολογική φάση και πότε χρειάζεται η καθοδήγηση ενός ειδικού; Πώς μπορούμε να προλάβουμε την εμφάνισή της και ποιες απλές πρακτικές βοηθούν τα παιδιά να αγαπήσουν ξανά το φαγητό χωρίς πίεση και χωρίς ενοχές;
Παιδιά με διατροφική άποψη
Δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε "επιλεκτικό" ένα μωρό έξι μηνών ή ενός έτους. Περίπου 10–15% των παιδιών γύρω στα δύο έτη παρουσιάζουν κάποια σημάδια επιλεκτικής σίτισης. Μέχρι την ηλικία των τριών ετών, τα περισσότερα παιδιά έχουν περάσει μια φάση όπου απορρίπτουν συγκεκριμένα τρόφιμα ή κατηγορίες φαγητών.
Πότε τελειώνει αυτή η φάση; Συνήθως η επιλεκτική διατροφή εξαφανίζεται σταδιακά μέχρι τα πέντε ή έξι χρόνια. Εμφανίζονται περίοδοι ύφεσης και έξαρσης – φάσεις που τρώνε τα πάντα και φάσεις που αρνούνται τα πάντα. Όταν τα παιδιά μπαίνουν σε παιδικό ή νηπιαγωγείο, εκτίθενται σε περισσότερα ερεθίσματα (π.χ. βλέπουν άλλα παιδιά να τρώνε) και το φαινόμενο μειώνεται φυσικά.
Τα πρακτικά tips της παιδιάτρου
Τι μπορούμε να κάνουμε για να προλάβουμε την επιλεκτική διατροφή;
- Πλέον οι οδηγίες διατροφής συνιστούν να εισάγονται πολύ νωρίς τα λαχανικά, γύρω στον πέμπτο μήνα, γιατί η γεύση εκπαιδεύεται. Όσο νωρίτερα έρθει το παιδί σε επαφή με τις πιο πικρές γεύσεις, τόσο πιο εύκολα τις αποδέχεται.
- Μετά τις πολτοποιημένες τροφές, πρέπει να δίνουμε σβόλους ώστε να εξοικειώνεται με διαφορετικές υφές.
- Μέχρι ενός έτους καλό είναι να έχει έρθει σε επαφή με όλες τις ομάδες τροφών, ακόμα και με εκείνες που παλιότερα θεωρούσαμε αλλεργιογόνες, εφόσον δεν υπάρχει ιατρική αντένδειξη.
Τι να κάνει ο γονιός όταν το παιδί γίνεται επιλεκτικό;
- Μην ενισχύετε τη συμπεριφορά του παιδιού (π.χ. προσφέροντας μόνο ό,τι ζητά).
- Συνεχίστε να προσφέρετε την ποικιλία των τροφών, σε διαφορετικές μορφές και υφές.
- Το παιδί θα ξαναδοκιμάσει από μόνο του, όταν νιώσει έτοιμο.
- Υπομονή, επιμονή, καθόλου πίεση, πολλή ποικιλία.
- Μην κυνηγάτε το παιδί με το πιάτο στο σπίτι.
- Αφήστε το να πεινάσει φυσικά και να επιστρέψει μόνο του στο τραπέζι.
- Όταν αντιλαμβάνεται ότι "θα έρθει η μαμά να το ταΐσει", το φαγητό χάνει τη λειτουργικότητά του.
- Ο στόχος είναι να μάθει να αναγνωρίζει την πείνα του και να ζητά φαγητό μόνος του.
Πώς μπορεί να γίνει η ώρα του φαγητού όμορφη και ήρεμη;
- Διατηρήστε θετική στάση και χαμηλούς τόνους.
- Μοιραστείτε το τραπέζι με το παιδί, χωρίς άγχος ή επίπληξη.
- Προσφέρετε ποικιλία τροφών σε μικρές ποσότητες, χωρίς πίεση να "τελειώσει το πιάτο".
- Θυμηθείτε ότι το φαγητό είναι στιγμή χαράς, όχι υποχρέωση.
- Η συνέπεια και η υπομονή είναι οι μεγαλύτεροι σύμμαχοι του γονιού.
Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε την περιέργεια των παιδιών να δοκιμάσουν κάτι διαφορετικό;
- Πρέπει να δώσουμε στα παιδιά την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με ποικιλία τροφών και με διαφορετικές μορφές.
- Τα λαχανικά μπορούμε να τα δώσουμε ωμά ή να τα κάνουμε πιο τραγανά, αφού τα βράσουμε και τα περάσουμε με κρύο νερό. Μπορούμε επίσης να τα "κρύψουμε" σε άλλες τροφές που ήδη τρώνε.
- Aν ένα παιδί τρώει μακαρόνια με βούτυρο, στην επόμενη φορά μπορείς να βάλεις λίγα λαχανικά στη σάλτσα. Έτσι, σταδιακά εισάγεις νέες γεύσεις μέσα σε κάτι οικείο.
Πώς να επιλέξω τρόφιμα για ένα παιδί με επιλεκτική διατροφή;
- Ιδανικά, φρέσκα φρούτα και λαχανικά είναι η καλύτερη επιλογή. Όταν όμως δεν υπάρχει χρόνος, προτιμήστε έτοιμα προϊόντα με αγνά υλικά, χωρίς συντηρητικά, με υψηλή θρεπτική αξία και όσο πιο φυσική παρασκευή γίνεται.
- Αν βρείτε τροφή που συνδυάζει γεύση φρούτων και λαχανικών, είναι ακόμη καλύτερο: βοηθά το παιδί να έρθει σε επαφή με γεύσεις που διαφορετικά θα απέφευγε.
Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το γιαούρτι για να εισάγουμε νέες τροφές;
Το γιαούρτι είναι από τα πρώτα τρόφιμα που ξεκινούν τα παιδιά και συνήθως τους αρέσει.
Μπορούμε να το εκμεταλλευτούμε θετικά προσθέτοντας πουρέ φρούτων ή λαχανικών μέσα στο γιαούρτι. Έτσι γίνεται "όχημα" για να εισάγετε τροφές που το παιδί αποφεύγει. Είναι ένας απλός τρόπος να εμπλουτίσετε τη διατροφή του με περισσότερα θρεπτικά συστατικά.
Η σειρά "Δ for Δόκτωρ" της Δέλτα , με επεισόδια αφιερωμένα στην υγεία, την ανάπτυξη και την καθημερινότητα των παιδιών και της οικογένειας, δημιουργεί σταδιακά μια ενεργή κοινότητα γονιών που ενημερώνονται, συζητούν, μοιράζονται απορίες και βρίσκουν αξιόπιστες απαντήσεις από ειδικούς.
