Ιστορικά, η ενσυναίσθηση θεωρούνταν κάτι που ξεχώριζε τους ανθρώπους από τα ζώα. Οι περισσότεροι πίστευαν ότι τα ζώα και τα πρωτεύοντα θηλαστικά δεν δείχνουν ενσυναίσθηση, αλλά ο διάσημος ειδικός στα θηλαστικά Frans De Waal δείχνει στο βιβλίο του "Η εποχή της ενσυναίσθησης" ότι η ενσυναίσθηση απαντάται σε όλα τα είδη των ζώων.
Υπάρχουν ευρήματα ερευνών που υποδηλώνουν την ύπαρξη της ενσυναίσθησης σε ποντίκια, μαϊμούδες, γορίλες, δελφίνια, ελέφαντες και άλλα ζώα, αλλά το ευρύ κοινό δεν το γνωρίζει. Αυτό συμβαίνει επειδή πολλές από τις πολιτικές μας στηρίζονται στην πεποίθηση ότι η φύση είναι μάχη για την ζωή και ότι πρέπει να χτίζουμε τις κοινωνίες μας πάνω στον ανταγωνισμό και τον εγωισμό, αντί για όλα εκείνα τα στοιχεία που συνιστούν την ανθρώπινη φύση.
Από εξελικτική σκοπιά, η ενσυναίσθηση είναι μια πολύτιμη παρόρμηση που μας βοήθησε να επιβιώσουμε μέσα σε ομάδες. Οι άνθρωποι δεν θα είχαν επιβιώσει χωρίς ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη. Αντίθετα με την κοινή πεποίθηση, οι περισσότεροι νοιαζόμαστε για το καλό των άλλων. Απλώς, η έμφυτη αυτή τάση μας συχνά δεν εκδηλώνεται επειδή δεν εστιάζουμε σε αυτήν.
Οι άνθρωποι συνήθιζαν να θεωρούν ότι τα μωρά γεννιούνται χωρίς ενσυναίσθηση, αλλά αυτό τελικά δεν ισχύει. Είμαστε όλοι προγραμματισμένοι για ενσυναίσθηση, απλώς πρέπει να μάθουμε πως να την εκδηλώνουμε λειτουργικά.
Η ενσυναίσθηση εδρεύει στο στεφανοειδές σύστημα του εγκεφάλου που ελέγχει την μνήμη, τα συναισθήματα και τα ένστικτα. Είναι ένα πολύπλοκο νευρολογικό σύστημα που περιλαμβάνει κατοπτρικούς νευρώνες και την έλικα του προσαγωγίου. Αυτό που πολλοί δεν συνειδητοποιούν είναι ότι έχουμε βιολογική προδιάθεση να συνδεόμαστε με άλλους. Αυτό γίνεται εφικτό μέσα από πολλά νευρωνικά συστήματα που βρίσκονται στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου και οι κατοπτρικοί νευρώνες είναι σημαντικό κομμάτι τους. Δεν είμαστε μια ατομική οντότητα αλλά μια συσχετιστική κατασκευή.
Ο Daniel Siegel καθηγητής ψυχολογίας στο UCLA, λέει:
"Η ενσυναίσθηση δεν είναι μια πολυτέλεια για τα ανθρώπινα όντα είναι μια αναγκαιότητα. Δεν επιβιώνουμε επειδή έχουμε γαμψά νύχια, ούτε επειδή έχουμε μεγάλους κυνόδοντες. Επιβιώνουμε γιατί μπορούμε να επικοινωνούμε και να συνεργαζόμαστε".Η ενσυναίσθηση διευκολύνει τη σύνδεσή μας με τους άλλους. Αναπτύσσεται στη διάρκεια της νηπιακής ηλικίας μέσα από τη σχέση με το άτομο με το οποίο υπάρχει προσκόλληση. Ένα παιδί πρώτα μαθαίνει να συντονίζεται με τα συναισθήματα και τις διαθέσεις της μητέρας του και μετά με τα συναισθήματα των άλλων. Αυτό που αισθάνεται η μητέρα θα το αισθανθεί το παιδί, θα καθρεφτιστεί σε αυτό. Για αυτό πράγματα όπως η βλεμματική επαφή, οι εκφράσεις του προσώπου και ο τόνος της φωνής είναι τόσο σημαντικά στην αρχή της ζωής. Μέσα από αυτά, το μωρό αποκτά ασφαλή προσκόλληση με τη μητέρα κι αρχίζει να εκπαιδεύεται στην ενσυναίσθηση.
Έχει παρατηρηθεί ότι κάποιες φορές ένα μωρό μπορεί να προσπαθήσει να ηρεμήσει ένα άλλο μωρό που κλαίει με μια πιπίλα ή με ένα χνουδωτό παιχνίδι. Τα μωρά αντιδρούν στο κλάμα των άλλων μωρών με φόβο κι άγχος, μερικά αρχίζουν ακόμα και να κλαίνε τα ίδια. Μπορεί να μην καταλαβαίνουν τον λόγο που κλαίνε ή το συναίσθημα πίσω από το κλάμα, αλλά με το πέρασμα του χρόνου και την εμπειρία θα μάθουν.
Διαβάστε τη συνέχεια στην επόμενη σελίδα
Μελέτες δείχνουν ότι μωρά 18 μηνών σχεδόν πάντα θα προσπαθήσουν να βοηθήσουν έναν ενήλικα που φανερά δυσκολεύεται να κάνει κάτι. Αν ο ενήλικας προσπαθεί να πιάσει κάτι, θα προσπαθήσουν να του το δώσουν. Ή αν τον δουν να ρίχνει κατά λάθος κάτι κάτω, θα προσπαθήσουν να το μαζέψουν. Απ'την άλλη μεριά, αν ο ίδιος ενήλικας ρίξει κάτι κάτω με δύναμη, δεν θα το μαζέψουν για εκείνον. Καταλαβαίνουν ότι η πράξη ήταν ηθελημένη κι ότι ο ενήλικας δεν θέλει το αντικείμενο. Ακόμα και πριν διδαχθούν να βοηθούν ή να σκέφτονται τους άλλους - ίσως πριν καταλάβουν ότι είναι υποχρέωση -, τα παιδιά είναι λιγότερο εγωιστικά από όσο συχνά υποθέτουμε. Οι γονείς έχουν μεγάλη ευθύνη, επειδή είναι το πρωταρχικό παράδειγμα της ενσυναίσθησης και πρέπει να φροντίσουν να δείχνουν και οι ίδιοι ενσυναίσθηση. Αυτό μπορεί να γίνει με τον τρόπο που μιλούν και φέρονται. Τα παιδιά εστιάζουν διαρκώς στους γονείς τους και τους αντιγράφουν. Επομένως, αυτό που βιώνουν στο σπίτι είναι βασικό για την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης.Οι οικογένειες που μπορούν να συνθλίψουν την ικανότητα ενός παιδιού να δείξει ενσυναίσθηση είναι εκείνες στις οποίες τα παιδιά υφίστανται σωματικά, ψυχολογική ή σεξουαλική κακοποίηση. Τα υγιή όριά τους παραβιάζονται, μαζί με την ικανότητα να συμπονούν ή να κατανοούν τους άλλους.
Η ικανότητα για ενσυναίσθηση ενός παιδιού που έχει βιώσει ένα τέτοιο τραύμα βλάπτεται.
Ένας άλλος τύπος οικογένειας που μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης ενός παιδιού είναι η υπερπροστατευτική οικογένεια. Αυτοί οι γονείς φοβούνται να αφήσουν τα παιδιά τους να αποτύχουν ή να βιώσουν έντονα συναισθήματα και κάνουν τα πάντα για να αποφύγουν την σύγκρουση και να ικανοποιήσουν κάθε επιθυμία του παιδιού τους. Οι γονείς αυτοί μερικές φορές κρύβουν τις λογικές, παράλογες και συναισθηματικές αντιδράσεις τους για να "προστατεύσουν" τα παιδιά τους. Αυτό αναστέλλει την ικανότητα των παιδιών να διαβάζουν τα συναισθήματα των άλλων (γιατί αυτό που βλέπουν και αισθάνονται δεν είναι αυτό που επιβεβαιώνουν οι γονείς) πράγμα που με τη σειρά του μπορεί να μειώσει την ικανότητά τους για ενσυναίσθηση. Παιδιά από υπερπροστατευτικές οικογένειες είναι συχνά περισσότερο επιρρεπή στον ναρκισσισμό, το άγχος και την κατάθλιψη. Δεν καταφέρνουν να αυτορυθμιστούν, λόγω της διάστασης ανάμεσα στο συναίσθημα και την πράξη.
Τα παιδιά που οι μεγάλοι τους λένε συστηματικά πώς να αισθάνονται και πώς να φέρονται δεν θα αναπτυχθούν όπως εκείνα που τα αναγνωρίζουν και τους επιτρέπουν να εκφράσουν όλα τα συναισθήματα που βιώνουν. Τα υπερπροστατευμένα παιδιά πιθανότατα θα αποσυνδεθούν από τα αληθινά συναισθήματά τους, πράγμα που θα τα δυσκολέψει να διαχειριστούν τις πολλές αποφάσεις της ζωής με υγιή τρόπο. Έτσι, ενδέχεται να καταλήξουν να νιώθουν άδεια και ανικανοποίητα. Πώς μπορούμε να ξέρουμε τι θέλουμε, όταν δεν ξέρουμε τι αισθανόμαστε;
Η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης από νωρίς βοηθάει τα παιδιά να δημιουργήσουν καλύτερες, πιο στοργικές σχέσεις στο μέλλον. Και ξέρουμε ότι αυτές οι στοργικές σχέσεις αποτελούν τη βάση για την αληθινή ευτυχία και ευημερία.
