Σύμφωνα με τον ΠΟΥ υπογονιμότητα αναγνωρίζεται η ασθένεια του αναπαραγωγικού συστήματος και ορίζεται ως η αποτυχία επίτευξης εγκυμοσύνης μετά από 12 μήνες συστηματικών, χωρίς προφύλαξη, σεξουαλικών επαφών. Εκτιμάται ό,τι επηρεάζει το 8-12% των ζευγαριών σε αναπαραγωγική ηλικία σε όλο τον κόσμο.
Στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 250.000-300.000 ζευγάρια με υπογονιμότητα, σύμφωνα με δημοσίευμα του Ιατρικού Όμιλου Αθηνών.
Όπως αναφέρει η γυναικολόγος Κάλλη Καραστεφάνου στο άρθρο της για την υπογονιμότητα: "Η επιστημονική έρευνα έχει δείξει ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής (lifestyle), μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανδρική και τη γυναικεία γονιμότητα, αλλά και την αποτελεσματικότητα των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Οι παράγοντες αυτοί είναι η παχυσαρκία, η τεκνοποίηση σε προχωρημένη ηλικία, η έλλειψη σωματικής άσκησης, η αύξηση της θερμοκρασίας του οσχέου (καθιστική ζωή, στενά εσώρουχα, συχνά θερμά μπάνια και σάουνα), η ακτινοβολία(έκθεση μέσω κινητών τηλεφώνων και υπολογιστών), το αλκοόλ, το κάπνισμα,τα ναρκωτικά, η κακή διατροφή, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, το ψυχολογικό στρές.
Αυτοί οι "lifestyle" παράγοντες, οι οποίοι φαίνεται να επηρεάζουν την σπερματογένεση, την ποιότητα του σπέρματος, την ωορρηξία και ποιότητα των ωαρίων, την υποδεκτικότητα του ενδομητρίου, πιθανόν έχουν κοινό παθοφυσιολογικό μηχανισμό αυξάνοντας την φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες στον οργανισμό και είναι μεταβλητοί.
Το υψηλό BMI στις γυναίκες έχει συσχετιστεί με καθυστερημένη σύλληψη, ανωοθυλακιορρηξία, ανωμαλίες κύκλου, κακή ποιότητα ωαρίων και επίδραση στο ενδομήτριο. Η πιθανότητα επίτευξης εγκυμοσύνης μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση είναι μικρότερη.
Η παχυσαρκία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά και την ανδρική γονιμότητα μειώνοντας την συγκέντρωση του σπέρματος και την κινητικότητα. Μειώνει επίσης την πιθανότητα εγκυμοσύνης μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση. Στις υπέρβαρες και παχύσαρκες γυναίκες, η απώλεια κιλών σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα εγκυμοσύνης μετά από φυσική σύλληψη.
Σε άνδρες με ανεξήγητη υπογονιμότητα η μείωση του κοιλιακού λίπους έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση των ποσοστών εγκυμοσύνης μετά από φυσική σύλληψη και ενδομήτρια σπερματέγχυση. Επίσης, βελτιώνεται το ποσοστό κατακερματισμού του DNA του σπέρματος.
Οι κοινωνικές αλλαγές και η οικονομική κρίση των τελευταίων δεκαετιών οδήγησαν τις γυναίκες και τα ζευγάρια γενικότερα στο να αναβάλλουν τη δημιουργία οικογένειας.
Η προχωρημένη ηλικία έχει επίπτωση στην γονιμότητα. Η γυναικεία και ανδρική ηλικία σχετίζονται με παράταση του χρόνου επίτευξης εγκυμοσύνης. Η γυναικεία γονιμότητα μειώνεται σταδιακά, με έναρξη περίπου στα 32 έτη και δραστική μείωση μετά τα 37. Εκφράζεται αρχικά με μείωση της ποιότητας του ωαρίου που συνοδεύεται με σταδιακή αλλαγή στα επίπεδα των ορμονών. Τα ποσοστά γεννήσεων μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση σε γυναίκες νεότερες από 35 ετών είναι 41,5%,ενώ 12.4% στην ηλικία των 41-42 και 5% στα 43-44 έτη.
Οι μηχανισμοί που εμπλέκονται περιλαμβάνουν πολλαπλούς κωδικοποιημένους σε γονίδια παράγοντες, στα αυτοσωμικά και το X χρωμόσωμα. Στους άντρες ο ολικός αριθμός σπερματοζωαρίων και η κινητικότητα μειώνονται μετά τα 34 έτη. Αναφέρεται ότι ανεξάρτητα από την ηλικία της γυναίκας, η πιθανότητα εγκυμοσύνης μειώνεται μετά από επαφή με άντρα >34 ετών.
Η τροποποίηση του lifestyle μέσα από ένα δομημένο πρόγραμμα εκπαιδευτικής, περιβαλλοντικής, διαιτητικής/φυσικής άσκησης και ψυχολογικής υποστήριξης, μπορεί να βοηθήσει τα ζευγάρια να αποκτήσουν καλύτερη ποιότητα ζωής και να βελτιώσουν την πιθανότητα φυσικής σύλληψης.
