Συχνά οι έφηβοι, σε ερωτήσεις που σχετίζονται με το μέλλον τους, δυσκολεύονται να δώσουν μια ξεκάθαρη απάντηση. Απαντούν συνήθως με φράσεις του τύπου "Δεν ξέρω" ή "Μου είπαν ότι". Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται έντονα κυρίως στις τελευταίες τάξεις του σχολείου που καλούνται να πάρουν ακαδημαϊκές ή επαγγελματικές αποφάσεις. Η δυσκολία τους να δώσουν σαφείς απαντήσεις για τον εαυτό τους σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα και τη ρευστότητα της σύγχρονης εποχής δημιουργεί σε αυτούς αισθήματα φόβου και ανεπάρκειας. Για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση αυτή είναι σημαντικό, ενήλικες και έφηβοι, να καλλιεργήσουν ένα πλέγμα δεξιοτήτων, προκειμένου να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες. Η καλλιέργεια της διερευνητικής σκέψης αποτελεί δεξιότητα - κλειδί, ειδικά για τους εφήβους που βρίσκονται σε ένα στάδιο ζωής όπου όλες οι επιλογές και τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά. Η διερευνητική σκέψη είναι η επιθυμία του ατόμου να εξερεύνα νέες πληροφοριών, ιδέες και εμπειρίες και να μαθαίνει. Πρόκειται για ένα soft skill ζωτικής σημασίας. Συμβάλλει στην ενίσχυση πολλών πτυχών του εαυτού και βοηθά τον έφηβο να αποκτήσει διευρυμένη οπτική για τη ζωή και τον κόσμο. Έτσι, παίζει καθοριστικό ρόλο τόσο στη λήψη ακαδημαϊκών αποφάσεων όσο και στην προσωπική εξέλιξη του εφήβου. Οι έφηβοι με διερευνητική σκέψη και "ανοιχτή" διάθεση είναι πρόθυμοι να ρωτήσουν, να παρατηρήσουν και να συμμετάσχουν σε ποίκιλες και διαφορετικές μεταξύ τους δραστηριότητες. Με τον τρόπο αυτό εμπλέκονται ενεργά στη διαδικασία της αναζήτησης πληροφοριών και αναλαμβάνουν την ευθύνη της ζωής και των αποφάσεών τους. Η απόκτηση αυτονομίας στη μάθηση ενισχύει την αυτογνωσία τους και τους βοηθά να καλλιεργήσουν την προσαρμοστικότητά τους. Οι έφηβοι με διερευνητική σκέψη, μπορούν να αναλύσουν τα δεδομένα, να διερευνήσουν τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητές τους και να συγκεντρώσουν πληροφορίες από αξιόπιστες και έγκυρες πηγές. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούν τις προϋποθέσεις εκείνες που θα τους οδηγήσουν σε μια συνειδητή και κατάλληλη για αυτούς επιλογή. Η δεξιότητα αυτή τους προσφέρει πολύτιμη βοήθεια σε κάθε βήμα τους. Ειδικότερα, τούς βοηθά:
- ολοκληρώνοντας το Γυμνάσιο να επιλέξουν Λύκειο (Γενικό Λύκειο ή Επαγγελματικό).
- τελειώνοντας την Α Λυκείου να διαλέξουν κατεύθυνση στο Γενικό Λύκειο και τομέα στο Επαγγελματικό και τέλος,
- στην Γ Λυκείου να επιλέξουν επιστημονικό πεδίο ή ειδικότητα.
Επιπλέον, είναι απαραίτητο να τονιστεί η σπουδαιότητα της παραπάνω δεξιότητας στο στάδιο της μετάβασης από την εφηβική στην ενήλικη ζωή. Στο κομβικό αυτό σημείο οι νέοι θα πρέπει να την αξιοποιήσουν στον μέγιστο βαθμό, καθώς χρειάζεται να επιλέξουν σπουδές ή επαγγελματική κατάρτιση. Το να διερευνήσουν τα προγράμματα σπουδών και τις προοπτικές των σχολών/τμημάτων, το να εντοπίσουν τις εναλλακτικές τους επιλογές, καθώς και να συζητήσουν με επαγγελματίες είναι μερικά από τα στάδια που θα πρέπει να έχουν προηγηθεί, πριν ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση. Πώς μπορούν γονείς και εκπαιδευτικοί να βοηθήσουν τους εφήβους να καλλιεργήσουν τη διερευνητική τους σκέψη; Είναι σημαντικό γονείς και εκπαιδευτικοί:
- να ενθαρρύνουν τους εφήβους να εκφράζουν περιέργεια και αμφισβήτηση. Στις συζητήσεις μαζί τους να θέτουν ερωτήματα όπως "Γιατί;", "Πώς;", "Τι θα γινόταν αν;"
- να τους προτρέπουν να εξετάζουν διαφορετικές οπτικές και απόψεις, πριν καταλήξουν σε ένα συμπέρασμα
- να τους μιλήσουν για τη σπουδαιότητα της αξιόπιστης πληροφόρησης,
- να τους επισημαίνουν ότι δε θα πρέπει να αποδέχονται άκριτα οτιδήποτε προβάλλεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
- να τους παρακινούν να αναζητούν εναλλακτικές λύσεις, πριν πάρουν μια απόφαση
- να τους ενθαρρύνουν να σκέφτονται "έξω από το κουτί". Η ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της φαντασίας ενισχύει την εξερεύνηση και τον πειραματισμό
- να συζητούν μαζί τους κοινωνικά θέματα και θέματα της επικαιρότητας και τέλος,
- να τους δώσουν χρόνο και "χώρο" να εξερευνήσουν τα ενδιαφέροντα, τις κλίσεις και τις ικανότητές τους.
Συμπερασματικά, η διερευνητική στάση ζωής δεν είναι μόνο ένα μέσο για να αποκτήσουν γνώσεις οι έφηβοι, αλλά κυρίως ένας τρόπος και για να κατανοήσουν καλύτερα τον εαυτό τους και τον κόσμο και να προετοιμαστούν κατάλληλα για την "είσοδό " τους στην ενήλικη ζωή. Από την Αλεξάνδρα Καπαρελιώτη, Σύμβουλο Σταδιοδρομίας, Career Counselor, MA
