Από τον Νίκο Κριτσαντώνη, εκπαιδευτικό, ακαδημαϊκό υπεύθυνο των κέντρων προσχολικής αγωγής Dorothy Snot και σύμβουλο γονεϊκότητας και εκπαίδευσης.
Στην προσχολική εκπαίδευση, η μάθηση συνήθως ορίζεται ως η διαδικασία μέσω της οποίας τα μικρά παιδιά οικοδομούν κατανόηση και νόημα μέσα από τις εμπειρίες τους, οδηγούμενα έτσι σε αναπτυξιακή πρόοδο σε όλους τους τομείς της ζωής τους.
Για παράδειγμα:
- Στον κοινωνικο-συναισθηματικό τομέα, όπου τα παιδιά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, να αναπτύσσουν φιλίες και να συνεργάζονται με τους συνομηλίκους τους.
- Στον γνωστικό τομέα, όπου αναπτύσσουν την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητα μέσα από παιχνίδια και δραστηριότητες εξερεύνησης.
- Στον τομέα της γλωσσικής ανάπτυξης, όπου εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους, κατανοούν πιο σύνθετες έννοιες και αναπτύσσουν επικοινωνιακές δεξιότητες μέσα από την καθημερινή αλληλεπίδραση.
- Στον κινητικό τομέα, όπου βελτιώνουν τόσο τις λεπτές κινητικές δεξιότητες, όπως το κράτημα του μολυβιού και η χρήση ψαλιδιού, όσο και τις αδρές κινητικές δεξιότητες μέσα από φυσική δραστηριότητα και παιχνίδι.
Πρόκειται για μια διαδικασία εξέλιξης που συμβαίνει όταν τα παιδιά:
- Κατανοούν τον κόσμο τους μέσα από άμεσες εμπειρίες
- Διαμορφώνουν νέες συνδέσεις μεταξύ ιδεών και εμπειριών
- Αναπτύσσουν νέες ικανότητες, δεξιότητες ή κατανοήσεις
- Τροποποιούν την υπάρχουσα γνώση με βάση νέες εμπειρίες
- Εσωτερικεύουν νέα πρότυπα συμπεριφοράς και σκέψης
Και πως συμβαίνει αυτό ;
"Γιατί αυτά που πρέπει να μάθουμε κάνουμε, τα μαθαίνουμε κάνοντάς τα."
Ηθικά Νικομάχεια Τόμος ΙΙ
Αυτό το γνωμικό εμφανίζεται στην τελευταία σελίδα του αγαπημένου παιδικού βιβλίου "Μήπως …” του συγγραφέα Chris Haughton.
Η όλη ιστορία είναι μια εξαιρετική αλληγορία για τη διαδικασία της μάθησης και της ανακάλυψης στην παιδική ηλικία. Τα μαϊμουδάκια, παρά τις προειδοποιήσεις της μητέρας τους, επιλέγουν να μάθουν μέσα από την άμεση εμπειρία - ακριβώς όπως υποδεικνύει το αριστοτελικό γνωμικό. Μαθαίνουν μέσα από τη δράση, βιώνοντας τις συνέπειες των πράξεων τους και αποκτώντας προσωπική κατανόηση των καταστάσεων.
Το βιβλίο προσφέρει μια διασκεδαστική αλλά και βαθιά προσέγγιση στην έννοια της εμπειρικής μάθησης, δείχνοντας πώς η περιέργεια και η ανάγκη για προσωπική εξερεύνηση αποτελούν φυσικά και απαραίτητα στοιχεία της παιδικής ανάπτυξης.
Και φανερώνει και κάτι ακόμα, πως το ρίσκο και η αβεβαιότητα είναι απαραίτητα συστατικά της γνώσης.
Όσο τα παιδιά εξερευνούν προκύπτουν εμπόδια, προβλήματα ακόμα και κίνδυνοι !
Φυσικά, ένα σύγχρονο σχολείο μπορεί να τα προσφέρει όλα αυτά σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον όπου η αξιολόγηση των κινδύνων είναι μέρος της διαδικασίας σχεδιασμού από τους /τις εκπαιδευτικούς.
Όπως κανείς δε μπορεί να μάθει ένα άθλημα ή ένα μουσικό όργανο θεωρητικά, το ίδιο ισχύει και για τις κοινωνικο-συναισθηματικές δεξιότητες όπως η διαχείριση συγκρούσεων, η ενσυναίσθηση, η συνεργασία και η αυτορρύθμιση. Αυτές οι δεξιότητες αναπτύσσονται μέσα από την καθημερινή αλληλεπίδραση με συνομηλίκους, μέσα από πραγματικές καταστάσεις που εμπλουτίζουν τον συναισθηματικό κόσμο των παιδιών και προσφέρουν την σπίθα που χρειάζεται το νεαρό μυαλό ώστε να εξερευνήσει και να βρει λύσεις.
- Τα παιδιά μαθαίνουν να διαχειρίζονται τη ματαίωση όταν βρίσκονται σε καταστάσεις όπου πρέπει να περιμένουν τη σειρά τους για να παίξουν με ένα αγαπημένο παιχνίδι, όταν κάτι που προσπαθούν να φτιάξουν δεν πετυχαίνει με την πρώτη προσπάθεια, ή όταν οι ιδέες τους δεν γίνονται αποδεκτές από την ομάδα. Μέσα από αυτές τις εμπειρίες, και με την κατάλληλη υποστήριξη από τους εκπαιδευτικούς, τα παιδιά σταδιακά αναπτύσσουν στρατηγικές διαχείρισης των συναισθημάτων τους, μαθαίνουν να επιμένουν παρά τις δυσκολίες, και κατανοούν ότι η αποτυχία είναι μέρος της διαδικασίας της μάθησης.
- Τα παιδιά μαθαίνουν να επιλύουν συγκρούσεις όταν διαφωνούν με τους φίλους τους για τους κανόνες ενός παιχνιδιού και όταν πρέπει να βρουν τρόπους να μοιραστούν περιορισμένους πόρους ή χώρους παιχνιδιού. Μέσα από αυτές τις καταστάσεις, μαθαίνουν να εκφράζουν τις απόψεις τους με σεβασμό, να ακούν τις απόψεις των άλλων, και να διαπραγματεύονται για να βρουν λύσεις που ικανοποιούν όλες τις πλευρές.
- Τα παιδιά μαθαίνουν να αναπτύσσουν ενσυναίσθηση όταν παρατηρούν και βιώνουν τα συναισθήματα των άλλων στην καθημερινή τους αλληλεπίδραση - όταν βλέπουν έναν φίλο τους να κλαίει επειδή του λείπει η μαμά του, όταν ένας συμμαθητής τους χαίρεται που κατάφερε κάτι που προσπαθούσε καιρό, ή όταν κάποιος αισθάνεται μόνος στο διάλειμμα. Μέσα από αυτές τις εμπειρίες, τα παιδιά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα των άλλων, να κατανοούν τις αιτίες που τα προκαλούν, και να ανταποκρίνονται με τρόπους που δείχνουν κατανόηση και φροντίδα.
Η μάθηση λοιπόν είναι μια ενεργητική διαδικασία που απαιτεί συμμετοχή, εξερεύνηση και δράση!
Τα παιδιά, όπως οι ήρωες της ιστορίας μας, μαθαίνουν καλύτερα όταν τους δίνεται ο χώρος και ο χρόνος να ανακαλύψουν, να δοκιμάσουν, να αποτύχουν και να ξαναπροσπαθήσουν. Και όταν δεν τους δίνεται αυτός ο χώρος τότε υπάρχει η φυσική αντίδραση που έρχεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Μη ξεχνάμε πως η έμφυτη ανάγκη των ανθρώπων για γνώση είναι τόσο ισχυρή που θα βρει τρόπο να εκφραστεί, είτε μέσα από τα προβλεπόμενα μονοπάτια είτε δημιουργώντας νέα.
