Από τον Νίκο Κριτσαντώνη, εκπαιδευτικό, ακαδημαϊκό υπεύθυνο των κέντρων προσχολικής αγωγής Dorothy Snot και σύμβουλο γονεϊκότητας και εκπαίδευσης.
Στα προηγούμενα μέρη αυτής της σειράς, εξετάσαμε τη φύση της δημιουργικότητας στην παιδική ηλικία και τον τρόπο με τον οποίο αυτή εκδηλώνεται.
Είδαμε με ποιους τρόπους η δημιουργικότητα των παιδιών διαφέρει από αυτή των ενηλίκων, το πώς συνδέεται η ανάπτυξη της δημιουργικότητας με το παιχνίδι και τον πειραματισμό, και το πώς η παιδική λογοτεχνία μπορεί να λειτουργήσει ως πύλη στον κόσμο της δημιουργίας.
Υπογραμμίσαμε τη σημασία του να επιτρέπουμε στα παιδιά να κάνουν "λάθη", να εξερευνούν ελεύθερα και να εκφράζονται χωρίς τον φόβο της κριτικής.
Παιδί και δημιουργικότητα-Μέρος 1ο: Μπορεί το σχολείο να διδάξει τη δημιουργικότητα;
Σε αυτό το τέταρτο μέρος, θα επικεντρωθούμε στον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζουν οι γονείς στην καλλιέργεια και ενίσχυση της δημιουργικότητας των παιδιών τους.
Οι γονείς ως οι πιο επιδραστικοί άνθρωποι για την ανάπτυξη των παιδιών τους θα παίξουν σπουδαίο ρόλο και στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων που συνδέονται με τη δημιουργικότητα. Όπως είδαμε και στα προηγούμενα άρθρα, η δημιουργικότητα δεν είναι απλώς ένα έμφυτο χαρακτηριστικό, αλλά ένα σύνολο δεξιοτήτων που μπορούν να καλλιεργηθούν και να αναπτυχθούν με την κατάλληλη υποστήριξη και καθοδήγηση.
Ο ορισμός του δημιουργικού ατόμου αποτελούσε ανέκαθεν μια πρόκληση, καθώς οι δημιουργικοί άνθρωποι συχνά χαρακτηρίζονται από αντιφάσεις – μπορεί να είναι εσωστρεφείς αλλά και εξωστρεφείς, συχνά είναι άνθρωποι με μεγάλη ικανότητα στη συγκέντρωση αλλά και με δυσκολίες σε αυτήν, ευαίσθητοι αλλά και ανθεκτικοί. Σύμφωνα με τους Scott Barry Kaufman και Carolyn Gregoire, αυτό συμβαίνει επειδή η δημιουργικότητα δεν αποτελεί ένα χαρακτηριστικό, αλλά είναι το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού διαφορετικών χαρακτηριστικών.
Βασιζόμενοι στην έρευνά τους, οι Kaufman και Gregoire υποστηρίζουν ότι τα δημιουργικά άτομα χαρακτηρίζονται κυρίως από τη βαθιά σύνδεσή τους με τον εαυτό τους, την περιέργειά τους και τη δεκτικότητά τους τόσο στις θετικές όσο και στις αρνητικές πτυχές της ζωής, τον μη συμβατικό και φαντασιακό τρόπο σκέψης τους, καθώς και την έντονη αναζήτηση νοήματος στη ζωή τους.
Έτσι, για να επανέλθουμε στην παιδική ηλικία, και σε συνάρτηση με όσα διαβάσαμε παραπάνω, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως το σύνολο των δεξιοτήτων που ονομάζουμε δημιουργικότητα, δεν θα έρθει σαν αποτέλεσμα οργανωμένων "εξωσχολικών" δραστηριοτήτων αλλά ως συνέπεια του κατάλληλου περιβάλλοντος. Ενός περιβάλλοντος που ενθαρρύνει την περιέργεια, την ελεύθερη έκφραση, τον πειραματισμό και την αναζήτηση νοήματος στην καθημερινή ζωή των παιδιών.
Το καλό νέο είναι πως, για να δημιουργηθεί ένα τέτοιο περιβάλλον, δε χρειάζεται ούτε ακριβό και εξεζητημένο υλικό ούτε "ειδικές" γνώσεις. Ούτε χρειάζεται οι γονείς να ψάχνουν για "δημιουργικές" δραστηριότητες από την ηλικία των 3 ετών ώστε να δώσουν "τα κατάλληλα εφόδια" στα παιδιά τους.
Στη πραγματικότητα μέσα από τις καθημερινές αλληλεπιδράσεις, τις επιλογές και τη στάση τους, οι γονείς μπορούν να καλλιεργήσουν ή να καταπνίξουν τη φυσική τάση των παιδιών για εξερεύνηση και δημιουργία.
Ακολουθούν τρεις προτάσεις σχετικά με το πως μπορεί αυτό να συμβεί
1. Ενθαρρύνετε το Μη Δομημένο Παιχνίδι:
Μη διστάσετε να προσφέρετε ελεύθερο μη-δομημένο χρόνο στα παιδιά: Είναι σημαντικό τα παιδιά μπορούν να παίζουν χωρίς την δική σας εμπλοκή. Τα παιδιά έχουν μια γεμάτη μέρα στο σχολείο όπου – εκτός όλων των άλλων – μαθαίνουν να λειτουργούν ως μέρος μίας κοινότητας με τους δικούς της κανόνες, απαιτήσεις και προσδοκίες. Επιστρέφοντας στο σπίτι χρειάζονται χρόνο για αποσυμπίεση αλλά και σύνδεση με το εκεί περιβάλλον. Ένας από τους τρόπους για να γίνει αυτό – ίσως ο πιο αποτελεσματικός – είναι το παιχνίδι τους.
Παράδειγμα :
Αφιερώστε χρόνο κάθε απόγευμα όπου το παιδί μπορεί να επιλέξει ελεύθερα πώς θα περάσει το χρόνο του, χωρίς οθόνες ή οργανωμένες δραστηριότητες.
Τα Σαββατοκύριακα, αφήστε ένα μεγάλο μέρος της ημέρας χωρίς πρόγραμμα, επιτρέποντας στο παιδί να ανακαλύψει μόνο του πώς θα απασχοληθεί. Υλικά όπως οι κηρομπογίες, η ζωγραφική σε χαρτί του μέτρου, τα κατασκευαστικά παιχνίδια αλλά και οι "άσκοπες" κατασκευές με ταινίες, χαρτόνια κτλ μπορούν να προσφέρουν ευκαιρία για δημιουργία και χαρά!
Παρέχετε Παιχνίδια Ανοιχτού Τύπου:
Αντικείμενα όπως τουβλάκια, υλικά τέχνης ή απλά οικιακά αντικείμενα μπορούν να διεγείρουν τη δημιουργικότητα περισσότερο από παιχνίδια με προκαθορισμένες χρήσεις.
Παράδειγμα:
Δημιουργήστε μαζί με το παιδί ένα κουτί με διάφορα υλικά όπως χαρτόνια, κορδέλες,ταινίες, κουμπιά, φελλούς, και χρώματα, και αφήστε το να δημιουργήσει ό,τι φανταστεί.
Δώστε στο παιδί πρόσβαση σε καθημερινά αντικείμενα όπως μανταλάκια, κουτάλια, άδεια κουτιά, υφάσματα και παρατηρήστε πώς τα μετατρέπει σε παιχνίδια, κατασκευές και στολές υπερ-ηρώων!
Αντί για ένα έτοιμο σπιτάκι για κούκλες, προσφέρετε στο παιδί κουτιά διαφόρων μεγεθών και υλικά για να φτιάξει το δικό του φανταστικό σπίτι ή ακόμη και πόλη.
2.Δημιουργήστε φιλικούς προς τη φαντασία χώρους :
Ορίστε γωνιές δημιουργικότητας στο σπίτι σας, με παλαιά ρούχα, υφάσματα, αξεσουάρ ή υλικά για τέχνη και κατασκευές ( όπως κορδέλες, γάζες κτλ) Αυτός ο χώρος θέλουμε να προσκαλεί την εξερεύνηση και τον αυτοσχεδιασμό. Αυτό τις περισσότερες φορές συμβαίνει μέσα από τον μετασχηματισμό κάποιων υλικών σε κάτι άλλο ( το χαρτόκουτο γίνεται διαστημόπλοιο και ένα κομμάτι ύφασμα μπέρτα που σε κάνει αόρατο! )
3. Περιορίστε το Χρόνο Οθόνης, ενισχύστε την διά δράση και την επικοινωνία.
Οι διαδραστικές εμπειρίες είναι ζωτικής σημασίας. Η επικοινωνία με τα μέλη της οικογένειας και τους συνομηλίκους μέσω δομημένου και μη δομημένου παιχνιδιού ενισχύει τις κοινωνικές αλλά και τις γνωστικές ικανότητες.
Οργανώστε συναντήσειςπαιχνιδιού και ομαδικές δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τα παιδιά ναπαίζουν και να εργάζονται μαζί. Αυτό όχι μόνο ενισχύει τις κοινωνικές δεξιότητες αλλά και τα διδάσκει την ομαδική εργασία και την ενσυναίσθηση.
Κλείνοντας :
Η δημιουργικότητα δεν είναι απλώς μία δεξιότητα με καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά, αλλά ένα σύνολο δεξιοτήτων που συνδέεται με την επίλυση προβλημάτων, την ελεύθερη έκφραση του ατόμου, την ενσυναίσθηση και την καινοτομία.
Παρέχοντας το κατάλληλο περιβάλλον, οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να διατηρήσουν και να αναπτύξουν τη φυσική τους τάση προς τη δημιουργικότητα, ενισχύοντας έτσι τις δεξιότητες που θα τους χρειαστούν σε όλη τους τη ζωή.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η καλλιέργεια της δημιουργικότητας δεν είναι ένας αγώνας ή μια διαδικασία με συγκεκριμένο σκοπό. Είναι μια συνεχής προσπάθεια που απαιτεί υπομονή, κατανόηση και, πάνω απ' όλα, αγάπη. Καθώς οι γονείς δημιουργούν ένα περιβάλλον που ενθαρρύνει την εξερεύνηση, την έκφραση και τον πειραματισμό, δεν ενισχύουν απλώς τη δημιουργικότητα των παιδιών τους, αλλά χτίζουν μαζί τους μια σχέση εμπιστοσύνης και αμοιβαίου σεβασμού. Αυτή η σχέση θα αποτελέσει τη βάση για μια ζωή γεμάτη περιέργεια, καινοτομία και προσωπική ανάπτυξη.
