Από τον Νίκο Κριτσαντώνη, εκπαιδευτικό, ακαδημαϊκό υπεύθυνο των κέντρων προσχολικής αγωγής Dorothy Snot και σύμβουλο γονεϊκότητας και εκπαίδευσης.
Στο πρώτο μέρος της σειράς, αναδείξαμε τη σημασία της ενεργής συμμετοχής στο χτίσιμο της γνώσης, όπου τα παιδιά, σαν τους ήρωες του βιβλίου "Μήπως..." του Chris Haughton, μαθαίνουν μέσα από την εξερεύνηση, τη δράση και την άμεση εμπειρία, ακόμα κι όταν αυτό συνεπάγεται ρίσκο και αβεβαιότητα. Μέσα από αυτή τη διαδικασία οικοδομούν δεξιότητες που τα συνοδεύουν σε κάθε βήμα της ζωής τους - από το να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους μέχρι το να λύνουν γρίφους και να φτιάχνουν φιλίες.
Μία από τις βασικές αρχές της Life Derived Learning φιλοσοφίας του σχολείου μας είναι πως η εκπαιδευτική διαδικασία θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει την οικογένεια, την κοινότητα, τη γειτονιά και όλο το κοινωνικό πλαίσιο που περικλείει τη ζωή του παιδιού. Αυτή η αρχή είναι από τους πυλώνες της φιλοσοφίας μας για πολλούς και διαφορετικούς λόγους όμως σήμερα θα αναλύσουμε τον καθαρά εκπαιδευτικό, δηλαδή την βαθιά κοινωνική διάσταση της μάθησης και το πώς οι υποστηρικτικές σχέσεις και η αλληλεπίδραση διαμορφώνουν την ανάπτυξη των παιδιών.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι σχεδιασμένος για κοινωνική αλληλεπίδραση - με καθρεπτικούς νευρώνες που πυροδοτούνται όταν παρατηρούμε και μιμούμαστε τους άλλους, με δίκτυα συναισθηματικής αντίληψης που συντονίζονται με εκείνα των γύρω μας, και με μηχανισμούς που μας ωθούν να μοιραζόμαστε, να συνεργαζόμαστε και να συν-δημιουργούμε. Τα παιδιά δεν είναι μοναχικοί εξερευνητές αλλά κοινωνικά όντα που οικοδομούν την κατανόηση τους μέσα από τις σχέσεις τους με γονείς, συνομηλίκους, εκπαιδευτικούς και την ευρύτερη κοινότητα.
Αυτές οι αλληλεπιδράσεις χτίζουν όχι μόνο γνώσεις, αλλά και την ίδια την ταυτότητά τους.
Στα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα αντί να αντιμετωπίζουμε τη μάθηση ως απλή μεταφορά γνώσης από έναν ενήλικα σε ένα παιδί, την αντιλαμβανόμαστε ως μια αμοιβαία διαδικασία όπου και όλα τα μέρη συν-οικοδομούν κατανόηση. Τα παιδιά μαθαίνουν από την μεταξύ τους διάδραση. Εμείς, ως εκπαιδευτικοί ή ως γονείς, μαθαίνουμε μέσα από την παρατήρηση των παιδιών και τα παιδιά μαθαίνουν από τους πιο έμπειρους της κοινότητας που τους περικλείει, είτε αυτοί είναι πιο έμπειρα παιδιά ή πιο έμπειροι ενήλικες.
Στη ζωή του σχολείου αυτό σημαίνει πως οι τάξεις μας λειτουργούν ως μικρές κοινότητες, όπου κάθε παιδί συνεισφέρει με τον τρόπο του και ταυτόχρονα επωφελείται από τη συλλογική γνώση και εμπειρία. Οι εκπαιδευτικοί δεν είναι απλώς μεταδότες πληροφοριών. Παρατηρώντας και αξιολογώντας θέτουν προτεραιότητες που ταιριάζουν στους μαθητές τους και δημιουργούν πλούσια σε ερεθίσματα περιβάλλοντα που όμως ενθαρρύνουν την αλληλεπίδραση και την επικοινωνία με το ευρύτερο περιβάλλον του σχολείου.
Έτσι οργανώνουμε δραστηριότητες που προωθούν τη συνεργασία και την αλληλοβοήθεια για ένα κοινό στόχο. Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να μοιράζονται τις γνώσεις τους με τους συμμαθητές τους, καλλιεργώντας την ιδέα ότι αυτό το μοίρασμα, αυτή η διάδραση, είναι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους μάθησης. Παράλληλα, δημιουργούμε γέφυρες με την ευρύτερη κοινότητα – καλώντας γονείς και άλλους επαγγελματίες να μοιραστούν τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους, οργανώνοντας επισκέψεις σε τοπικές επιχειρήσεις και οργανισμούς, και εμπλέκοντας τα παιδιά σε πρωτοβουλίες που ωφελούν τη γειτονιά μας.
Μέσα από όλες αυτές τις δράσεις τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι η μάθηση είναι "εκεί έξω", δεν περιορίζεται στους τοίχους της τάξης, αλλά επεκτείνεται σε κάθε κοινωνική αλληλεπίδραση και συμμετοχή στην κοινότητα. Επίσης, αντιλαμβάνονται πως δεν υπάρχει ένας τρόπος για να μαθαίνουμε και να προσφέρουμε αλλά πολλοί. Μέσα από τον πλούτο της διάδρασης τα παιδιά θα έρθουν σε επαφή και με τη δική τους αυθεντικότητα κάνοντας επιλογές που βασίζονται στις δικές τους εμπειρίες.
Προτάσεις για το σπίτι:
Η κοινωνική διάσταση της μάθησης δεν σταματά στο σχολείο, αλλά μπορεί να συνεχίζεται δυναμικά και στο σπίτι. Μπορείτε να ενισχύσετε αυτή τη διαδικασία με απλούς τρόπους στην καθημερινότητά σας. Δοκιμάστε να εμπλέξετε τα παιδιά στις οικογενειακές δραστηριότητες που προσφέρουν ευκαιρίες για συνεργατική μάθηση – από το μαγείρεμα ενός φαγητού μέχρι τη διοργάνωση μιας οικογενειακής εκδρομής.
Όταν τα παιδιά συμμετέχουν ενεργά στο σχεδιασμό και την εκτέλεση τέτοιων δραστηριοτήτων, μαθαίνουν πολύτιμες δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και λήψης αποφάσεων μέσα σε ένα υποστηρικτικό κοινωνικό πλαίσιο.
Αξιοποιήστε την "καθοδηγούμενη συμμετοχή" προσαρμόζοντας τον τρόπο υποστήριξης ανάλογα με τις ικανότητες του παιδιού σας – προσφέροντας περισσότερη βοήθεια όταν χρειάζεται και σταδιακά αποσύροντάς την καθώς αποκτά αυτονομία.
Δημιουργήστε ευκαιρίες για το παιδί σας να αλληλεπιδράσει με άτομα διαφορετικών ηλικιών και υποβάθρων, εμπλουτίζοντας έτσι το κοινωνικό του περιβάλλον και διευρύνοντας τις εμπειρίες μάθησης.
Τέλος, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως από την αλληλεπίδραση με τους σημαντικούς άλλους της ζωής τους (γονείς, φροντιστές και τους πιο αγαπητούς ανθρώπους του περιβάλλοντος τους) τα παιδιά στις μικρές ηλικίες θα μάθουν πολλά περισσότερα από οποιαδήποτε εξωτερική δραστηριότητα. Έτσι αναγνωρίζοντας και αξιοποιώντας τις καθημερινές στιγμές – ένα ερώτημα που προκύπτει κατά τη διάρκεια μιας βόλτας, μια παρατήρηση κατά την παρακολούθηση μιας ταινίας, ή συζητώντας έναν προβληματισμό που μοιράζεται το παιδί μαζί σας – στηρίζετε την οικοδόμηση δεξιοτήτων και γνώσεων με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο που υπάρχει.
Αυτές οι φαινομενικά απλές αλληλεπιδράσεις χτίζουν σταδιακά την κοινωνική και συναισθηματική νοημοσύνη του παιδιού, εμπλουτίζοντας το πλαίσιο μέσα στο οποίο συντελείται η μάθηση.
