Κι όμως μια ολόκληρη φιλοσοφία γονεϊκότητας στηρίχτηκε σε πειράματα που γίνονταν σε αρουραίους. Και ενώ είναι αναποτελεσματική, την εφαρμόζουμε ακόμα και σήμερα.
Ο ψυχολόγος B.F. Skinner έκανε ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα τη δεκαετία του '50. Θέλοντας να μελετήσει πώς οι ανταμοιβές και οι τιμωρίες επηρεάζουν τη συμπεριφορά των ζώων, βασίστηκε στο γνωστό μοντέλο "καρότο και μαστίγιο”, δηλαδή έμαθε σε αρουραίους ότι θα πάρουν φαγητό μόνο αν πατούν τον σωστό μοχλό. Αν δεν το έκαναν θα δέχονταν ένα ελαφρύ ηλεκτροσόκ.
Για δεκαετίες, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί επηρεάστηκαν από τα πειράματα του ψυχολόγου διαμορφώνοντας έτσι μια ολόκληρη φιλοσοφία γονεϊκότητας. Γιατί οι γονείς πείστηκαν ότι για να "πατήσουν το σωστό κουμπί” τα παιδιά τους έπρεπε να τους δώσουν μια επιβράβευση ενώ αν δεν το έκαναν "θα έμπαιναν τιμωρία”. Μια πρακτική που στηρίζεται ξεκάθαρα στο αποτέλεσμα "θέλω το παιδί μου να φέρεται σωστά” και καθόλου στο "θέλω το παιδί μου να καταλάβει γιατί πρέπει να φέρεται σωστά”.
Έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια για να συνειδητοποιήσουν- πρώτα οι επιστήμονες κι έπειτα οι γονείς- ότι αυτό όχι μόνο δεν λειτουργεί αλλά μπορεί να είναι και επιβλαβές για την ψυχολογία του παιδιού. Στις αρχές του 2000 οι ερευνητές άρχισαν να αμφισβητούν αυτό το μοντέλο, βασισμένοι και στις νέες επιστημονικές ανακαλύψεις για την λειτουργία και την ανάπτυξη του εγκεφάλου.
Διαβάστε Επίσης
Γονεϊκότητα βασισμένη σε επιστημονικά δεδομένα
Η έρευνα και η εξέλιξη της νευροεπιστήμης προσφέρει πλέον στους γονείς νέα δεδομένα που εξηγούν πως λειτουργεί και αναπτύσσεται ο παιδικός εγκέφαλος αλλά και πώς μπορούμε να αποφύγουμε τα ψυχικά τραύματα ώστε να καλλιεργήσουμε μια υγιή συναισθηματική και εγκεφαλική ανάπτυξη στα παιδιά.
Η επιστήμη αποδεικνύει πλέον ότι πολλές παραδοσιακές μέθοδοι ανατροφής, βασισμένες σε παρωχημένα μοντέλα συμπεριφοράς, δεν είναι μόνο αναποτελεσματικές, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό.
Η νευροεπιστήμη της παιδικής συμπεριφοράς
Σύμφωνα με άρθρο της Leslie R. Brody, καθηγήτριας Δημόσιας Υγείας και Συμπεριφορικής Επιστήμης στο The Conversation, οι άνθρποι έχουμε "μια ενσωματωμένη νευρική αντίδραση "μάχης ή φυγής” (το γνωστό fight or flight),που ενεργοποιείται όταν νιώθουμε ότι απειλούμαστε. Σε αυτές τις στιγμές, η καρδιά μας χτυπά πιο γρήγορα, τα χέρια μας ιδρώνουν και η προσοχή μας περιορίζεται στο πώς θα προστατευτούμε. Το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τη λογική και τη λήψη αποφάσεων- ο προμετωπιαίος φλοιός- "απενεργοποιείται" προσωρινά, μέχρι να υποχωρήσει ο φόβος".
"Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο στα παιδιά", εξηγεί: "Σε αντίθεση με τους ενήλικες, τα παιδιά έχουν ανώριμο νευρικό σύστημα και μη ανεπτυγμένο προμετωπιαίο φλοιό. Έτσι, ένα παιδί μπορεί να χτυπήσει έναν φίλο του με ένα φορτηγάκι όχι επειδή "είναι κακό”, αλλά επειδή δεν μπορεί να διαχειριστεί τα έντονα συναισθήματά του, π.χ. τον φόβο ή την απόρριψη. Εκείνη τη στιγμή, το "επιβιωτικό" κομμάτι του εγκεφάλου του παίρνει τον έλεγχο, ενώ η λογική απενεργοποιείται προσωρινά”.
Τι σημαίνει αυτό με απλά λόγια; Το παιδί δεν είναι σε θέση ακόμα να κατανοήσει πλήρως τα συναισθήματά του και τις πράξεις του, ενώ στρεσάρεται περισσότερο. Ο ρόλος του γονιού είναι να ερμηνεύσει τη συμπεριφορά και να καταλάβει ποια είναι η ανάγκη του παιδιού. Κι αυτό οφείλει να το κάνει με ήρεμο τρόπο ώστε να μπορέσει να ηρεμήσει και το παιδί και να επανέλθει η ισορροπία στο νευρικό του σύστημα.
Δεν θα καταφέρεις να "διορθώσεις" ένα παιδί τη στιγμή που είναι σε στρες, ειδικά αν το τιμωρήσεις. Γιατί με αυτόν τον τρόπο δεν θα αρχίσει να χτίζει συναισθηματική ρύθμιση. Όπως, μάλιστα, πολύ σωστά εξηγεί η επιστήμη "το να μαλώσεις ένα παιδί εν μέσω κρίσης θυμού έχει περίπου την ίδια λογική με το να κάνεις διάλεξη σε έναν άνθρωπο που παθαίνει καρδιακή προσβολή”.
Διαβάστε Επίσης
Οι γονείς πρέπει να δείχνουμε ενδιαφέρον όχι να βάζουμε τιμωρίες
Πώς αυτές οι νέες πληροφορίες που δόθηκαν απο τους νευροεπιστήμονες μπορούν να διαμορφώσουν ένα νέο τρόπο ανατροφής των παιδιών; Αν και οι επιστήμονες δεν έχουν καταλήξει σε μια απόλυτα "σωστή” μέθοδο γονεικότητας, όλοι δέχονται πως το κλειδί είναι η περιέργεια. Όταν το παιδί συμπεριφέρεται ή αντιδρά με ανάρμοστο τρόπο, απλά πρέπει να αναρωτιέσαι "γιατί αντιδρά έτσι; Τι νιώθει τώρα;”. Η απάντηση βοηθά τους γονείς να εστιάζουν όχι στο τι έκανε αλλά στο γιατί το έκανε.
Οι γονείς με αυτόν τον τρόπο μπορούν να συντονιστούν καλύτερα με το παιδί, να δείξουν κατανόηση αλλά και να βρουν πιο εύκολα τη λύση στο πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί. Επιπλέον, με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά νιώθουν περισσότερη ασφάλεια και μεγαλώνουν μέσα σε μια σχέση σύνδεσης και κατνόησης.
Tips για να αξιοποιήσεις τα ευρήματα της νευροεπιστήμης σε στιγμές κρίσης με το παιδί:
- Πάρε μια βαθιά ανάσα και κάνε μια παύση. Το δικό σου ήρεμο νευρικό σύστημα βοηθά και το παιδί να επανέλθει.
- Η φυσική παρουσία και η αποδοχή σου το στηρίζουν να περάσει τη δύσκολη στιγμή.
- Κράτα τα όρια. Μην του αγοράσεις το γλυκό, αλλά δείξε κατανόηση για την απογοήτευσή του. Έτσι μαθαίνει την "αντοχή στη ματαίωση".
- Όταν όλα ηρεμήσουν, συζητήστε τι έγινε. Ίσως το παιδί ήταν κουρασμένο ή πεινασμένο. Η κατανόηση και το timing είναι το κλειδί.
Διαβάστε Επίσης
