Πλήξη, κόπωση ή άγχος; Γιατί το παιδί δεν συγκεντρώνεται στο μάθημα και πώς να το βοηθήσεις

"Το παιδί δεν συγκεντρώνεται στην τάξη", λέει η δασκάλα στην ενημέρωση γονέων και με αυτή τη φράση ξεκινάει μια αναζήτηση. Γιατί δεν συγκεντρώνεται; Είναι κουρασμένο; Βαριέται; Αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα στο σχολείο; Χρειάζεται κάποια επιπλέον αξιολόγηση;

Η συγκέντρωση των παιδιών στο σχολείο είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, ειδικά όσο μεγαλώνουν και δέχονται πολλά εξωτερικά ερεθίσματα, ενδιαφέροντα και ανησυχίες. Πολλές φορές, όταν ένα παιδί δεν συγκεντρώνεται την ώρα του μαθήματος, δεν είναι αδιάφορο ούτε τεμπέλικο. Η πλήξη, η κόπωση ή κάποιος συναισθηματικός παράγοντας μπορεί να επηρεάζουν την προσοχή και τη διάθεσή του.

Ένα παιδί μπορεί να χάσει το ενδιαφέρον του απλώς γιατί δεν νιώθει ότι μαθαίνει κάτι καινούριο ή κάτι που το αφορά. Άλλα παιδιά μπορεί να δυσκολεύονται επειδή το περιβάλλον στο σπίτι ή στο σχολείο τα γεμίζει ένταση ή γιατί κάποια κοινωνική κατάσταση -όπως ένα περιστατικό εκφοβισμού- αποσπά το μυαλό τους.

Η μάθηση είναι σχέση

Η μάθηση είναι σχέση. Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα όταν νιώθουν σύνδεση, με τον δάσκαλο που τα διδάσκει, με το περιεχόμενο του μαθήματος ή με την εμπειρία μέσα στην τάξη. Όταν το μάθημα γίνεται πιο "ζωντανό", όταν ο δάσκαλος τα κοιτάζει στα μάτια, τα εμπλέκει, τα κάνει συμμέτοχα, τότε το μυαλό τους ανοίγει.

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς

Η συγκέντρωση δεν είναι κάτι έμφυτο, είναι μια δεξιότητα που καλλιεργείται. Όπως μαθαίνουμε να διαβάζουμε ή να γράφουμε, έτσι μαθαίνουμε και να μένουμε παρόντες. Αυτό προϋποθέτει αυτορρύθμιση, την ικανότητα να διαχειριζόμαστε τον εαυτό μας, τις παρορμήσεις και τα συναισθήματά μας.

Αρχικά, είναι σημαντικό να εντοπίσεις γιατί το παιδί δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί. Έτσι, η λύση θα έρθει πιο εύκολα. Κάποια παιδιά βοηθιούνται αν έχουν τα χέρια τους απασχολημένα. Κάποια εστιάζουν καλύτερα όταν κρατούν σημειώσεις, γράφοντας ή σχεδιάζοντας. Το μυαλό παραμένει ενεργό, ακόμη κι αν το σώμα είναι ακίνητο.
Υπάρχουν διάφορα μικρά "τρικ" που βοηθούν, αρκεί πρώτα να μάθουμε στο παιδί πώς να ρυθμίζει μόνο του τις παρορμήσεις και τα συναισθήματά του.

Προετοιμασία πριν το μάθημα

Η προετοιμασία πριν το μάθημα είναι ένας ακόμη τρόπος να ενισχυθεί η προσοχή. Ως γονιός, μπορείς να ξεκινήσεις με μια απλή συζήτηση στο σπίτι:

• Ρώτα το παιδί τι το δυσκολεύει να συγκεντρωθεί.
• Ζήτησέ του να προτείνει τι θα μπορούσε να το βοηθήσει.
• Φτιάξτε μαζί ένα μικρό "σχέδιο συγκέντρωσης".

Πώς η αυτορρύθμιση βοηθά τα παιδιά να συγκεντρώνονται

Μέσα από την αυτορρύθμιση, τα παιδιά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους και να επιλέγουν πώς θα αντιδράσουν, αντί να παρασύρονται από την παρόρμηση της στιγμής.

Μέσα από αυτή τη διαδικασία μαθαίνουν:

• να ακολουθούν οδηγίες,
• να αποδέχονται το "όχι",
• να διαχειρίζονται τις συνέπειες των πράξεών τους,
• και να διαφωνούν με σεβασμό.

Όταν αρχίζουν να κατανοούν αυτές τις έννοιες, μαθαίνουν σταδιακά να καθοδηγούν τον εαυτό τους:

• να λένε "όχι" στους περισπασμούς,
• να "δίνουν εντολές" στον εαυτό τους για να παραμείνουν συγκεντρωμένα,
• να σκέφτονται πριν αντιδράσουν.

Συγκέντρωση στο σπίτι

Μέσα στο σπίτι μπορείς να εφαρμόσεις μια μικρή προ-εκπαίδευση για να μάθει να συγκεντρώνεται. Μπορείς να πεις: "Για τα επόμενα πέντε λεπτά θα συγκεντρωθούμε σε αυτή τη δραστηριότητα. Όταν τελειώσουμε, θα κάνουμε ένα μικρό διάλειμμα". Αυτό δίνει στο παιδί ένα σαφές πλαίσιο χρόνου. Ξέρει τι να περιμένει, πότε θα τελειώσει και τι ακολουθεί — και αυτό το βοηθά να οργανώσει το μυαλό του.

Η συγκέντρωση δεν επιβάλλεται, αλλά ενθαρρύνεται

Η συγκέντρωση δεν είναι αποτέλεσμα αυστηρότητας. Είναι κάτι που ενθαρρύνεται, καλλιεργείται και επιτρέπεται. Κάθε παιδί έχει τον δικό του τρόπο να συγκεντρώνεται και να συνομιλεί με τον εαυτό του. Μερικές φορές, το μόνο που χρειάζεται να ακούσει είναι ένα: "Μπορείς να το κάνεις." ή μια φράση κατανόησης, όπως: "Ξέρω ότι είναι δύσκολο. Μαζί θα βρούμε τη λύση."

Για να συγκεντρωθεί ένα παιδί απαιτείται ενέργεια, υπομονή και καθοδήγηση. Μέσα από μικρά βήματα, επαναλήψεις και ενσυναίσθηση, μπορεί να μάθει ότι το να εστιάζει δεν σημαίνει να πιέζεται, αλλά να επιλέγει πού να δίνει την προσοχή του. Κι αυτό καλλιεργείται κάθε μέρα, μέσα από τον τρόπο που το βοηθάς να ξαναβρίσκει τη συγκέντρωσή του.