Από τον Νίκο Κριτσαντώνη, εκπαιδευτικό, ακαδημαϊκό υπεύθυνο των κέντρων προσχολικής αγωγής Dorothy Snot και σύμβουλο γονεϊκότητας και εκπαίδευσης.
Σήμερα θα ξεκινήσουμε ως υποστηρικτές μιας παρεξηγημένης ψυχικής κατάστασης, που με κάθε τρόπο προσπαθούμε να τη στερήσουμε από τα παιδιά. Αναφέρομαι σε μία κατάσταση που μάλλον έχετε ακούσει το παιδί σας να την αναφέρει αρκετά. Την βαρεμάρα!
Σε όλο σχεδόν το Δυτικό κόσμο, η πλήξη και μόνο στο άκουσμα της δημιουργεί άβολα συναισθήματα στους γονείς τα οποία αρκετές φορές συνδυάζονται με ενοχές και με μια αίσθηση ανεπάρκειας. Έτσι, ένα μεγάλο μέρος των γονέων έχει εντάξει στα καθήκοντά τους την προστασία των παιδιών από αυτή την πολύ δημιουργική κατά τα άλλα, ψυχική κατάσταση!
Οι νεότεροι γονείς θεωρούν καθήκον τους να χωρέσουν όσες περισσότερες δραστηριότητες γίνεται στο πρόγραμμα των παιδιών τους και σε κάποιες περιπτώσεις μηδενίζοντας τον ελεύθερο μη-δομημένο χρόνο των παιδιών. Όμως, στη πραγματικότητα, η πλήξη μπορεί να είναι εξαιρετικά επωφελής και δημιουργική!
Σε μικρές δόσεις η πλήξη μπορεί να προσφέρει μια πολύτιμη ευκαιρία μάθησης, ωθώντας στη δημιουργικότητα και την επίλυση προβλημάτων και παρακινώντας τα παιδιά να αναζητήσουν δραστηριότητες που έχουν νόημα για αυτά. Το να προστατεύουμε τα παιδιά από το να μην βαρεθούν ποτέ είναι λάθος με τον ίδιο τρόπο που είναι λάθος να προστατεύουμε τα παιδιά από το να μην αισθάνονται ποτέ λυπημένα, ή να μην αισθάνονται ποτέ απογοητευμένα, ή να μην αισθάνονται ποτέ θυμωμένα!
Επίσης είναι σημαντικό να ξέρουμε πως ειδικότερα στα μικρότερα παιδιά είναι δύσκολη η διάκριση μεταξύ του αισθήματος λύπης, της μοναξιάς και του αισθήματος πλήξης. Οπότε είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να μας περιγράψουν τι ακριβώς αισθάνονται και να τα βοηθήσουμε να κατανοήσουν τη διαφορά.
Επιστρέφοντας στο θέμα της διαχείρισης του ελευθέρου χρόνου, η θέση μου είναι πως θα πρέπει να εξασφαλίσουμε χρόνο για παιχνίδι και για ουσιαστική επαφή και επικοινωνία μεταξύ παιδιών και γονέων, όπως και παιδιών με συνομηλίκους.
Όταν τα παιδιά έχουν στη διάθεση τους τον μη-δομημένο χρόνο που τόσο έχουν ανάγκη θα παρατηρήσετε πως θα αναζητήσουν να κάνουν πολλά από τα πράγματα που από επιλογή κάνουν και στο σχολείο.
Το παιχνίδι στη φύση, η επικοινωνία με συνομήλικους και ενήλικες, η σωματική άσκηση, το "διάβασμα" των βιβλίων τους, η κατασκευή των δικών τους ιστοριών, το παιχνίδι φαντασίας, ο πειραματισμός και η δημιουργία έργων με διαφορετικά υλικά είναι ότι ακριβώς έχουν ανάγκη και αυτά, είναι πραγματικά αρκετά, για την ολοκληρωμένη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών αυτής της ηλικίας.
Φυσικά κάθε παιδί είναι μοναδικό οπότε δε χρειάζεται να συγκρίνουμε τις ασχολίες ενός παιδιού με αυτές ενός άλλου, αλλά αντιθέτως είναι πολύ σημαντικό με ανοιχτό μυαλό να υποστηρίξουμε τα παιδιά, όσο μπορούμε, ώστε να τους δώσουμε τις ευκαιρίες να εξερευνήσουν, να προβληματιστούν, να κάνουν λάθη και να δοκιμάσουν τις δικές τους λύσεις.
Τι εννοώ όμως όταν μιλάω για υποστήριξη:
Η πείρα μου, μου έχει δείξει πως η λέξη αυτή, η υποστήριξη, σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους και γι’ αυτό υπάρχει η ανάγκη να την ορίσουμε και να την αναπτύξουμε τόσο παιδαγωγικά όσο και ως Dorotheans μέσα από την οπτική της Life Derived Learning φιλοσοφίας μας!
Στις ομάδες γονέων αλλά και σε κατ’ ιδίαν επικοινωνία με γονείς αναφέρομαι συχνά στην ανάγκη να επιτρέψουμε στα παιδιά να βιώσουν όλη τη γκάμα των συναισθημάτων αλλά και να τους επιτρέψουμε να κατανοήσουν τις ανάγκες τους. Ένα παράδειγμα που μου αρέσει να χρησιμοποιώ είναι αυτό που σχετίζεται με την αίσθηση της πείνας. Αν και φυσικά γενικεύω εδώ, αν το σκεφτείτε θα διαπιστώσετε πως πολλά παιδιά των νεότερων γενεών μεγαλώνουν χωρίς να έχουν βιώσει το πως αισθάνεται κάποιος όταν πεινάει. Δεν αναφέρομαι φυσικά σε συνθήκες όπου ένα παιδί στερείται τροφής λόγω κακουχιών αλλά στο ότι τα παιδιά τρώνε τόσο συχνά, βάση προγράμματος και συνθηκών και όχι ως απάντηση σε μία βιολογική ανάγκη.
Με παρόμοιο τρόπο δεν αφήνουμε τα παιδιά να νιώσουν την ανάγκη να γίνουν δημιουργικά ώστε να αντιμετωπίσουν τη πλήξη τους, αφού υπάρχουν συνεχώς ενήλικες που λειτουργούν ως προστάτες απέναντι στο αίσθημα της βαρεμάρας παρέχοντας προτάσεις, κάποιες από αυτές καθόλου εναρμονισμένες με το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού.
Σε αυτή τη περίπτωση οι γονείς φυσικά θέλουν να υποστηρίξουν τα παιδιά τους προσφέροντας τη λύση σε ένα πρόβλημα που, όμως, δεν είναι δικό τους. Και το κάνουν χρησιμοποιώντας το δικό τους μυαλό και τις δικές τους δεξιότητες, ενώ τα παιδιά περιμένουν την έτοιμη λύση.
Αν κάτι ξέρουμε όμως από τις Γνωσιακές Επιστήμες είναι πως οι άνθρωποι μαθαίνουν πολύ περισσότερο μέσω της επεξεργασίας των δικών τους βιωμάτων τους και πολύ λιγότερο απλά δεχόμενοι βοήθεια -αυτός είναι και ο λόγος που το παραδοσιακό, δασκαλοκεντρικό εκπαιδευτικό σύστημα δε δουλεύει και τόσο καλά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων στο γενικό πληθυσμό. Κανείς δε μπορεί να κάνει τη μάθηση για εσένα!
Έτσι, όταν το παιδί μπροστά στη πλήξη που αισθάνεται, δεν έχει το χώρο και το χρόνο να βρει μόνο του τη λύση στη δυσκολία που αντιμετωπίζει δεν έχει λάβει ουσιαστική υποστήριξη από τους γονείς του. Μέσα από αυτή την εμπειρία ( "δεν έχω κάτι να κάνω και νιώθω πλήξη") δεν έμαθε κάτι -την επόμενη φορά που θα βρεθεί σε αντίστοιχη συνθήκη θα νιώσει ανήμπορο και θα αναζητήσει και πάλι τη βοήθεια του ενήλικα.
Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν;
Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα χρειαστεί να προσεγγίσουμε την έννοια της υποστήριξης διαφορετικά. Κάποιος θα μπορούσε να θεωρήσει πως στηρίζω σημαίνει "εγώ είμαι εδώ, θα το κάνω για εσένα" ενώ κάποιος άλλος, όταν μιλάει για στήριξη προς τα παιδιά του, να εννοεί "εγώ είμαι εδώ, θα σε βοηθήσω να το λύσεις, μόνη σου / μόνος σου ".
Στη δεύτερη περίπτωση εστιάζουμε στη διαδικασία κατά την οποία το παιδί, με τη στήριξη του ενήλικα θα βρει τη λύση. Φυσικά είναι πιο χρονοβόρο το δεύτερο μοντέλο αλλά μόνο βραχυπρόθεσμα!
Είναι σημαντικό να νιώσετε πως δεν είναι κάποιου είδους αξιολόγηση της επάρκειας σας ως γονείς αν ένα παιδί θεωρεί πως δεν έχει τι να κάνει. Εσείς, ως γονείς, παρέχετε στο μέτρο των δυνατοτήτων σας τις συνθήκες και τα υλικά ώστε τα παιδιά να πειραματιστούν και να εξερευνήσουν τα ενδιαφέροντα τους τα οποία θα πρέπει να τα ανακαλύψουν μόνα τους. Τα παιδιά με πολύ φυσικό τρόπο θα δοκιμάσουν λύσεις, θα νιώσουν απογοήτευση, ικανοποίηση, χαρά και λύπη και όλα όσα νιώθουμε εγώ και εσείς μέσα από τις εμπειρίες μας. Μην τους το στερείτε αυτό. Αυτή η διαδικασία είναι το θεμέλιο της γνωστικής και συναισθηματικής τους ανάπτυξης.
Μερικές προτάσεις :
Έχετε διαθέσιμα υλικά ανοιχτού τύπου:
Η μαγεία των υλικών ανοιχτού τύπου (open - ended materials) είναι ότι τα παιδιά μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν ερμηνεύοντας τα ίδια τη χρήση τους και τροποποιώντας συνεχώς τη λειτουργεία τους.
Ακολουθούν μερικά παραδείγματα υλικών ανοικτού τύπου που μπορούν να παρέχουν οι γονείς για να ενισχύσουν τη δημιουργικότητα και το ανεξάρτητο παιχνίδι των παιδιών:
Κατασκευαστικό παιχνίδι : Ξύλινα ή πλαστικά τουβλάκια διαφόρων σχημάτων και μεγεθών ενθαρρύνουν τις ευφάνταστες κατασκευές και τη κατανόηση των χαρακτηριστικών του χώρου.
Είδη τέχνης και χειροτεχνίας: Αντικείμενα όπως χρωματιστό χαρτί, μαρκαδόροι, κραγιόν, χρώματα και πηλός επιτρέπουν την καλλιτεχνική έκφραση.
Φυσικά υλικά: Φύλλα, ξύλα, πέτρες και κοχύλια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για δημιουργικά έργα και εξερεύνηση.
Ανακυκλώσιμα υλικά: Κουτιά από χαρτόνι, σωλήνες και καπάκια μπουκαλιών μπορούν να μετατραπούν σε ευρηματικές δημιουργίες.
Ρούχα μεταμφίεσης: Παλιά ρούχα, καπέλα και αξεσουάρ εμπνέουν παιχνίδια ρόλων και αφηγήσεις ιστοριών.
Απλά εργαλεία: Οι μεγεθυντικοί φακοί, οι ταινίες μέτρησης και τα ασφαλή για παιδιά ψαλίδια, κατσαβίδια κτλ. προσφέρουν ευκαιρίες για εξερεύνηση και ανακάλυψη.
Παιχνίδια τύπου Loose Parts: Μια συλλογή από διάφορα αντικείμενα, όπως κουμπιά, χάντρες, διάφορα είδη υφάσματος κτλ. είναι μια συνεχής πρόσκληση για παιχνίδι. Αυτά τα υλικά ενθαρρύνουν τα παιδιά να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους, να αναπτύσσουν δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και να συμμετέχουν σε παιχνίδια ρόλων και εξερεύνησης.
Η προτροπή μου είναι να δοκιμάσετε το μη-δομημένο παιχνίδι το οποίο ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα, την επίλυση προβλημάτων και τις κοινωνικές δεξιότητες. Αφιερώστε χρόνο για δραστηριότητες χωρίς καθορισμένο στόχο ή δομή.
Αφήστε το παιδί σας να οδηγήσει το δρόμο για την κατασκευή ενός οχυρού, τη δημιουργία ενός παραμυθιού ή απλά την εξερεύνηση της αυλής. Αυτό όχι μόνο πυροδοτεί τη φαντασία τους, αλλά χτίζει και την εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους.
Βιβλία όπως το This is not a box, το The most incredible thing, το Harold and the purple crayon είναι ενδεικτικά αυτής της φιλοσοφίας που αγκαλιάζει την out of the box και δημιουργική ματιά στα πράγματα.
Γίνετε εσείς το παράδειγμα:
Μιλήστε στα παιδιά για τους τρόπους που εσείς αντιμετωπίζετε τη πλήξη, εάν φυσικά έχετε την πολυτέλεια να τη βιώνετε πού και πού. Μιλήστε για τα χόμπι σας. Τα παιδιά θα μάθουν να διαβάζουν, να ζωγραφίζουν, να παίζουν μουσική, να ασχολούνται με επιτραπέζια κ.ο.κ αν δουν εσάς να το κάνετε στον ελεύθερο σας χρόνο.
Αποφύγετε να κάνετε over planning :
Δώστε την ευκαιρία στην έκπληξη να τρυπώσει είτε στις διακοπές είτε στη καθημερινότητα σας και επιτρέψτε μη-δομημένο χρόνο στα παιδιά επιτρέποντας τους να αντλήσουν ιδέες χρησιμοποιώντας τις δημιουργικές τους δεξιότητες.
Αφιερώστε χρόνο στη φύση :
Η επαφή με τη φύση, για την ηλικία των παιδιών σας, είναι πολύ πιο σημαντική από οποιαδήποτε αίθουσα διδασκαλίας. Κάντε οικογενειακούς περιπάτους, παρατηρώντας τις αλλαγές στο περιβάλλον. Κάντε ερωτήσεις. Αυτές οι συνθήκες καλλιεργούν την περιέργεια και την αγάπη για τη μάθηση, ενώ παράλληλα προσφέρει ένα αναζωογονητικό διάλειμμα από τις δραστηριότητες σε εσωτερικούς χώρους.
Παρακάτω παραθέτω τον σύνδεσμο από ένα πολύ επιδραστικό άρθρο σχετικά με την αντιμετώπιση της βαρεμάρας από τους σύγχρονους γονείς με τίτλο: Let Children Get Bored Again
Διαβάστε Επίσης
